Sex, Lies and Videotape – bộ phim đầu tay của Steven Soderbergh có bối cảnh diễn ra tại Baton Rouge, L.A. Phim chủ yếu là các cuộc đối thoại xoay quanh mối quan hệ cùng những mâu thuẫn đời sống của bốn người độ tuổi ngoài 30. Đầu tiên là John (Peter Gallagher), một luật sư đã kết hôn với Ann (Andie MacDowell) nhưng không còn ngủ với cô ấy nữa. Đầu phim, chúng ta nghe Ann tâm sự với bác sĩ tâm lý của mình rằng đây không phải là vấn đề lớn, cô nghĩ rằng tình dục thực sự được đánh giá quá cao so với những vấn đề lớn hơn, như việc Trái đất sắp hết chỗ để xử lý rác thải… Tuy nhiên, chồng cô không nghĩ như thế, dù vẫn rất yêu vợ nhưng anh thậm chí còn đang có mối tình vụng trộm với cô em vợ – Cynthia (Laura San Giacomo), một cô gái trẻ quyến rũ, có tính cách sôi nổi nhưng luôn hằn học với Ann.
Một ngày nọ, người bạn cũ thời đại học của John xuất hiện trong thị trấn – Graham (James Spader). Không ai biết anh đã làm gì trong suốt thời gian qua. Với những câu hỏi liên quan đến hạnh phúc hai người, cuộc gặp lại giữa Graham và vợ chồng John thoạt tiên đã khiến cho Ann cảm thấy không thoải mái. Và đến khoảng một phần ba thời lượng phim, người xem nhận ra, trung tâm của “Sex, Lies and Videotape” chính là anh.
Một ngày nọ, khi Ann được John nhờ dẫn Graham đi xem nhà, hai người có một buổi ăn trưa. Chính từ lúc này, mối quan hệ giữa cả hai bắt đầu hình thành từ những suy nghĩ sâu kín về hôn nhân, tình yêu và tình dục.
Ann nói rằng cô ấy không nghĩ nhiều về tình dục, nhưng sau đó Graham không ngại chia sẻ một bí mật quan trọng, anh ấy thú nhận rằng mình bị bất lực. Cuộc nói chuyện ấy dần đưa cả hai chìm sâu vào suy nghĩ của mình, với sự tác động về bản ngã của giới. Đến đây, tôi nghĩ, có một sự hiểu lầm nhất định được tồn tại khá lâu. Chúng ta nghĩ rằng trong nhiều năm quan hệ tình dục, hầu hết phụ nữ tin rằng họ có thể chấm dứt chứng bất lực của đàn ông, cũng như hầu hết đàn ông tin rằng họ là câu trả lời cho sự lãnh cảm của phụ nữ. Nhưng kì thực không hề đơn giản như thế… Không thể thỏa mãn bản thân theo cách thông thường dù vẫn có cảm xúc với đối phương, Graham quay video những chia sẻ, tâm sự đơn phương của nhiều người phụ nữ, những suy nghĩ tình dục của họ, đôi khi là mô tả lại những màn ái ân khó quên, những lần họ đạt cực khoái… Anh ngồi đối diện quan sát, quay lại, lưu vào những cuộn băng rồi sau đó xem chúng một mình. Ngay sau giây phút thoả mãn, lại là một chuỗi cảm xúc dằn xé nội tâm, vừa xấu hổ vừa lúng túng. Nhưng mặt khác, việc quay và xem lại các thước phim ấy lại có thể xem là một hình thức tấn công tình dục, bởi Graham có thể không chạm vào cơ thể của họ, nhưng anh ấy lại thâm nhập vào tâm trí và là người (có thể là duy nhất) biết được bí mật thầm kín của các cô gái xa lạ. Ann kinh hoàng trước sở thích của Graham – và đồng thời, cô cũng bị mê hoặc. Chẳng bao lâu sau, khi Ann nhận ra mối tình vụng trộm của chồng và em gái mình, cô đã đứng trước máy quay của Graham và chia sẻ những nỗi lo thầm kín về việc gần gũi với chồng. Đó là một cảnh quay tinh tế, nhưng có sức mạnh biểu đạt trong khung hình. Chỉ có một chiếc máy quay, một chiếc ghế, một căn phòng giản dị, thiếu điểm nhất. Cả hai đều phát hiện ra rằng, đối với họ, tình dục chỉ là khởi đầu cho hành trình khám phá chính bản thân mình.
Cảnh này, cũng như toàn bộ phim, vai diễn Graham của Spader thực sự là đang chấp nhận rủi ro, bởi anh đang phụ thuộc hoàn toàn vào đường dây thoại. Một người đàn ông có diện mạo ưa nhìn, nhưng ánh mắt lúc nào cũng lo lắng, sợ sệt, luôn tìm cách giấu chúng với người đối diện. Một người luôn hoang mang về xu hướng tình dục, thậm chí giới tính khi đứng trước người phụ nữ mà bản thân anh ta cũng bị thu hút. Cả hai thậm chí bỏ qua những gần gũi da thịt, mà chỉ thông qua ngôn từ, giọng nói, mà đã gần như có thể chinh phục được nhau. Điều này phần nào cho thấy Ann đã đúng ở những lo ngại lúc đầu. Rằng tình dục hiện nay đang được đánh giá quá cao, người ta quên đi những vấn đề lớn hơn đang tồn tại, ngoài môi trường hay dân số đang gia tăng chóng mặt, an sinh xã hội… mà còn là những kết nối về mặt suy nghĩ, nhận thức, tâm hồn của hai người.
Tình dục ban đầu tiến hóa là dành cho sinh sản, những nghi thức tán tỉnh là cách để đánh giá sự phù hợp người bạn đời tiềm năng. Nhưng ngày nay, chúng ta đang đem cả hai để sử dụng vào vô số mục đích xã hội. Do đó, việc tranh luận rằng chức năng tự nhiên của phụ nữ là sinh con, hiện nay chẳng còn ý nghĩa nhiều. Hầu hết các bộ luật hay quy tắc đều phản ánh trí tưởng tượng của con người hơn là một thực tế sinh học. Sinh học sẵn sàng cho phép mở rộng suy nghĩ, ý tưởng về các khả năng có thể xảy ra của tình dục. Chính văn hóa mới cưỡng ép con người chấp nhận điều này hoặc phản đối điều khác. Ví dụ sinh học cho phép phụ nữ có thể quan hệ tình dục không phải chỉ để có con, một số nền văn hóa lại cưỡng ép phụ nữ nhận thức khả năng này. Sinh học cho phép đàn ông tận hưởng tình dục với nhiều người khác, nhưng một số nền văn hóa lại cấm đoán điều này… Nhưng dù có sự khác biệt như thế nào đi nữa, thì vai trò của tinh thần trong xuyên suốt hoạt động tình dục đều chiếm vị trí quan trọng, nếu không muốn nói rằng là hàng đầu.
Đồng thời, điều khiến bộ phim của Soderbergh trở nên mới mẻ là sự cởi mở lẫn trăn trở khi thảo luận về tình dục trong bối cảnh bùng nổ dân số, họ là thế hệ GenX và đi trước thế hệ Millennials. Vào cuối những năm 80 – đầu những năm 90, GenX tại Mỹ bị cho là những người bị xói mòn trong guồng quay phát triển kinh tế, dần dần họ luôn hoài nghi, kiệt quệ về tinh thần. Như John là một điển hình cho những người đàn ông nghĩ rằng tiền bạc và sự nghiệp là điểm thu hút chính của anh ta, không muốn đối thoại với vợ mình, chỉ muốn đáp ứng các nhu cầu trước mắt (kể cả về tình dục), còn Graham lại đại diện cho những người ảm đạm, yếm thế và chỉ trôi dạt trong suốt cuộc đời của anh ta.
Nhưng bộ phim đồng thời cũng tôn vinh đặc tính tốt đẹp của con người luôn tồn tại từ thủa ban sơ, đó là sự đồng cảm và thấu hiểu. Để có thể chung sống, gắn bó với nhau từ những điểm khác biệt thì đòi hỏi cả những thành công lẫn thất bại trong quá trình nỗ lực của đôi bên. Graham học cách chấp nhận quá khứ và cởi mở với người khác. Ann học cách lắng nghe cơ thể chính mình để có những rung cảm về thể xác. Mối quan hệ giữa hai chị em được hàn gắn và Cynthia học cách chịu trách nhiệm về hành động của mình. Ngay cả John, cũng phải đối mặt với thực tế rằng anh ta là một kẻ ngạo mạn, đã thất bại cả trong hôn nhân lẫn sự nghiệp.
Việc cả bốn nhân vật đều trưởng thành là minh chứng cho tài năng biên kịch lẫn chỉ đạo diễn xuất của Soderbergh. Và cuối cùng, mỗi nhân vật đều chấp nhận con người thật của mình trong một thế giới đầy xáo trộn, vừa khắc nghiệt tàn nhẫn, nhưng cũng dịu dàng và đẹp đẽ nhường nào.
Vào năm 1989, Steven Soderbergh đã trở thành đạo diễn trẻ tuổi nhất (26 tuổi) giành được giải Cành cọ vàng tại Cannes, với kinh phí thực hiện chỉ có 1,8 triệu USD và kịch bản được viết trong 8 ngày. Cùng năm đó, diễn viên James Spader (vai Graham) cũng được gọi tên ở hạng mục Nam diễn viên chính xuất sắc nhất. Đó cũng là cột mốc của hãng Miramax Films trong địa hạt dòng phim độc lập.
Bài: Thùy Tạ
