Tập cuối của BizLab Series mang đến hành trình khởi nghiệp đầy cảm hứng của anh Cường, một hình mẫu lãnh đạo mới trong thời đại số, cùng câu chuyện hiện thực hóa ước mơ đưa Fundiin trở thành startup triệu đô, với lý tưởng mang lại di sản cho xã hội thông qua mô hình kinh doanh “Mua trước trả sau” (Buy Now Pay Later, BNPL). 

HÀNH ĐỘNG NHANH VÀ PHÁ VỠ MỌI RÀO CẢN

Trong 5 năm thành lập của Fundiin kể từ năm 2019 thì có 3 năm trải qua đại dịch, doanh nghiệp của anh đã vượt qua tình huống đó như thế nào?

Thường sau 10 năm thì những doanh nghiệp mới trải qua một sự cố với quy mô lớn như vậy. Tuy nhiên, Fundiin ngay trong giai đoạn vừa thành lập không bao lâu đã gặp bối cảnh như thế, điều này buộc những nhà sáng lập trong giai đoạn đầu phải có khả năng ứng biến linh hoạt, luôn phải xoay chuyển liên tục. Những lần chuyển từ trực tuyến sang trực tiếp, mọi thứ trở nên rối rắm. Giai đoạn đó đã mang đến cho tôi những trải nghiệm và bài học thú vị trên con đường khởi nghiệp.

Đầu năm 2020, khi cả nước tiến hành giãn cách xã hội, các đối tác chủ yếu của Fundiin như trung tâm tiếng Anh đều đóng cửa và không thể cung cấp khóa học. Ngay lập tức, Fundiin phải suy nghĩ tìm hướng đi khác và cũng lường trước được trong 2-3 năm tới mình không thể “offline” một cách bền vững. Đó là lý do Fundiin dịch chuyển 100% hoạt động lên nền tảng online.

Hoạt động online sẽ được duy trì cho đến khi doanh nghiệp ổn định và đủ tiềm lực để mở rộng sang thị trường offline, vì trong thị trường bán lẻ, phần lớn (80-90%) doanh số của một doanh nghiệp phụ thuộc vào hình thức offline. Đây sẽ là bước tiến quan trọng, đánh dấu sự chuyển đổi sang một thị trường lớn hơn của Fundiin. Những sự xoay chuyển đã đem đến những đổi mới khá thú vị. Trong năm nay, Fundiin đã trở về với các hoạt động offline và thực hiện việc điều hành song song hai nền tảng.

Nhân đây tôi cũng muốn tìm hiểu nhiều hơn về phương thức thanh toán “Mua trước trả sau”, anh có thể giúp tôi không?

“Mua trước trả sau” có thể được định nghĩa là giải pháp tài chính linh hoạt, cho phép người tiêu dùng mua sắm trước và thanh toán sau, mà không cần sở hữu thẻ tín dụng. Tại các quốc gia như Mỹ, nơi tỷ lệ dân số sở hữu thẻ tín dụng đạt đến 70%, giải pháp này đã được phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, ở những thị trường mới nổi như Việt Nam, Indonesia và Philippines, chỉ có khoảng 5% dân số sở hữu thẻ tín dụng, do đó nhu cầu đối với các giải pháp tài chính thay thế như “Mua trước trả sau” đang tăng trưởng.

Nguyên nhân khiến tỷ lệ sở hữu thẻ tín dụng tại Việt Nam còn thấp có thể bắt nguồn từ độ tin cậy của hệ thống ngân hàng đối với hồ sơ tín dụng của người dân chưa cao, cùng với quy trình xét duyệt phức tạp và kéo dài hơn so với các quốc gia phương Tây. Trong tương lai, khi tỷ lệ sở hữu thẻ tín dụng tăng lên nhanh chóng, “Mua trước trả sau” sẽ đóng vai trò như một bước chuyển tiếp quan trọng, giúp khách hàng quen thuộc dần với các hình thức tín dụng trước khi họ chính thức sở hữu thẻ tín dụng.

Về cơ bản, “Mua trước trả sau” cung cấp trải nghiệm tương tự như thẻ tín dụng, cho phép người dùng mua sắm và thanh toán sau trong khoảng thời gian 30 đến 60 ngày mà không phải trả lãi. Ngoài ra, nó còn cho phép chuyển đổi khoản thanh toán thành trả góp nếu người dùng muốn kéo dài thời gian trả nợ.

Điểm khác biệt lớn mà “Mua trước trả sau” mang lại cho thị trường chính là tốc độ xử lý nhanh chóng. Trong khi việc đăng ký thẻ tín dụng có thể mất từ một tuần đến vài tuần để hoàn tất. Đây là một sự khác biệt đáng kể, mang đến cho người tiêu dùng trải nghiệm tiện lợi hơn.

Đâu là cơ hội để Fundiin phát triển trong tương lai ngoài những yếu tố được đề cập ở trên?

Fundiin có nhiều cơ hội phát triển mạnh mẽ trong tương lai dựa trên nhu cầu ngày càng tăng về các giải pháp tài chính linh hoạt, đặc biệt là những tính năng tương tự thẻ tín dụng. Bạn đã biết, tại Việt Nam, chỉ có 5% dân số trong số những người sử dụng thẻ ngân hàng, sở hữu thẻ tín dụng. Vậy doanh nghiệp nào sẽ lấp đầy khoảng cách đó đây? Ai sẽ là người giải quyết được bài toán về niềm tin và xử lý rủi ro này? Đơn vị nào có khả năng phán đoán và xác định được rủi ro tốt hơn để có thể cấp thẻ tín dụng một cách toàn diện hơn trên thị trường? Đây là một khoảng trống lớn mà Fundiin có thể lấp đầy, bằng cách cung cấp các giải pháp thay thế phù hợp với nhu cầu và thói quen tiêu dùng địa phương.

Thay vì chỉ dựa vào lịch sử tín dụng truyền thống, có nhiều hạn chế và phụ thuộc vào các khoản vay trước đó, Fundiin sử dụng các dữ liệu phi truyền thống như dữ liệu mua sắm để đo lường và dự đoán rủi ro một cách chính xác hơn. Đây là một lợi thế cạnh tranh đáng kể, cho phép Fundiin tiếp cận và phục vụ một lượng khách hàng tiềm năng lớn chưa được khai thác, từ đó chiếm lĩnh thị trường và mở rộng quy mô hoạt động.

Nói một cách trực tiếp hơn thì Fundiin khác biệt thế nào so với những đối thủ trên thị trường?

Điểm khác biệt mấu chốt mà Fundiin có được nằm ở trải nghiệm khách hàng. Fundiin hợp tác với các đơn vị bán lẻ, tạo điều kiện cho khách hàng được trả sau với cùng một giá tiền như trả tiền mặt. Trọng tâm của Fundiin là mở rộng được quy mô “trả sau miễn phí”. Điểm thứ hai là tốc độ xét duyệt của Fundiin tính bằng phút, nhanh hơn rất nhiều so với những công ty tài chính khác.

Điều khiến Fundiin tự hào nhất từ lúc thành lập đến nay Fundiin không có đội thu hồi nợ. Hầu như không có doanh nghiệp, công ty tài chính nghĩ đây là một hướng đi bình thường. Nhưng Fundiin có niềm tin vào người tiêu dùng tốt và chọn giải quyết bài toán rủi ro dưới một góc nhìn khác, góc nhìn dữ liệu và công nghệ. Ngay từ đầu Fundiin không lựa chọn giải quyết bài toán dưới góc nhìn thu hồi nợ. Khi sử dụng Fundiin, khách hàng sẽ có sự an tâm nhất định; nhỡ họ có mất việc thì cũng sẽ không bị đòi nợ, gia đình của họ sẽ không bị gọi điện làm phiền. Đây là cảm giác an tâm mà Fundiin muốn mang lại: an tâm khi sử dụng và giao dịch tài chính.

Dù có lòng tin là tốt nhưng anh hẳn đã phải có phương án để xử lý những trường hợp nợ xấu?

Cá nhân tôi cho rằng đây được xem là một loại chi phí trong vận hành. Fundiin đã áp dụng chiến lược sử dụng một phần doanh thu từ hoa hồng của các đối tác để bù đắp cho chi phí liên quan đến nợ xấu. Có hai cách tiếp cận chính để quản lý tỷ lệ nợ xấu. Cách tiếp cận đầu tiên là xử lý vấn đề khi nợ xấu phát sinh, tức là cố gắng thu hồi nợ một cách quyết liệt sau khi vấn đề xảy ra. Tuy nhiên, Fundiin chọn cách tiếp cận thứ hai, đó là ngăn chặn ngay từ đầu. Cụ thể, Fundiin sẽ sử dụng dữ liệu để đánh giá rủi ro của khách hàng từ giai đoạn đầu và từ chối cấp dịch vụ cho những khách hàng có khả năng không thể trả nợ.

Tôi nhận thấy tầm quan trọng của công nghệ và dữ liệu đóng vai trò cốt lõi để Fundiin vận hành. Nhưng việc xây dựng cơ sở dữ liệu bắt đầu thế nào?

Fundiin không tiến hành đầu tư vào một lĩnh vực trước khi hiểu rõ nhu cầu của thị trường. Bởi hành động liều lĩnh đó có thể dẫn đến việc không đạt được mục tiêu mong muốn. Thay vào đó, Fundiin tiếp cận vấn đề này bằng cách sử dụng giả thuyết và dữ liệu.

Cụ thể, Fundiin bắt đầu bằng cách giả định rằng việc cung cấp dịch vụ “Mua trước trả sau” trong các lĩnh vực như thời trang và mỹ phẩm sẽ có nhiều tiềm năng và rủi ro thấp. Để kiểm tra giả thuyết này, Fundiin sử dụng dữ liệu bổ sung như thông tin về sản phẩm mua, địa điểm giao hàng và lịch sử mua sắm của khách hàng. Quá trình đó giúp đánh giá mức độ rủi ro của các giao dịch.

Dựa trên những giả thuyết này, Fundiin quyết định triển khai dịch vụ và thực hiện giao dịch thực tế với khách hàng. Phản hồi từ thực tế giúp xác nhận hoặc điều chỉnh giả thuyết ban đầu. Tuy nhiên, để đảm bảo độ chính xác và hiệu quả trong việc phán đoán rủi ro, Fundiin liên tục cập nhật và nâng cấp hệ thống và nền tảng của mình.

Fundiin xử lý một lượng dữ liệu phong phú hơn nhiều so với các hệ thống truyền thống. Ví dụ, chúng tôi phân tích dữ liệu để hiểu sự khác biệt giữa việc khách hàng mua sản phẩm iPhone và sản phẩm Samsung, giữa việc mua quần áo và giày sneakers. Loại sản phẩm, địa điểm giao hàng, thời điểm đặt hàng, và nhà bán hàng đều có mức độ rủi ro khác nhau; và chúng tôi sử dụng dữ liệu này để dự đoán rủi ro một cách chính xác hơn. 

Một doanh nghiệp thuộc về lĩnh vực Fintech như Fundiin thì như thế nào được gọi là phát triển bền vững?

Các doanh nghiệp truyền thống thường xem phát triển bền vững là việc tập trung vào lợi ích xã hội, quản lý hiệu quả và xây dựng mối quan hệ với cộng đồng và nhân sự. Tuy nhiên, đối với một startup như Fundiin, phát triển bền vững mang một ý nghĩa khác biệt.

Chẳng hạn, tại Indonesia, nhiều startup áp dụng tư duy “Go big or go home”, hoặc đột phá hoặc thất bại trong thời gian ngắn. Họ không muốn phát triển chậm rãi mà kỳ vọng có sự tăng trưởng vượt bậc, có thể kể đến các mô hình như Gojek, Uber, hay Grab. Các nhà đầu tư cũng chia sẻ quan điểm này và sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao.

Ngược lại, tại Việt Nam, Fundiin chọn con đường phát triển bền vững hơn. Chúng tôi không đặt mục tiêu “Go big” mà tập trung vào việc truyền tải giá trị dài hạn cho khách hàng và xã hội. Chúng tôi ưu tiên sự phát triển chậm nhưng chắc chắn, xây dựng nền tảng vững mạnh cho doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là chúng tôi không chỉ giải quyết vấn đề tức thời để mở rộng quy mô, mà còn chú trọng đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp và thu hút nhân tài.

Hiện tại, Fundiin đang mở rộng thông qua việc hợp tác với các đơn vị bán lẻ và tích hợp vào quy trình thanh toán, đồng thời cung cấp các chương trình khuyến mãi. Tuy nhiên, chúng tôi không đầu tư quá nhiều vào marketing và branding lúc này. Chúng tôi đang cân bằng giữa nhu cầu ngắn hạn và mục tiêu dài hạn, và chờ đợi thời điểm thích hợp khi mọi thứ trở nên rõ ràng và ổn định hơn để đẩy mạnh mở rộng. Với Fundiin, phát triển bền vững là quá trình xây dựng nền tảng vững chắc để đạt được sự phát triển lâu dài và ổn định.

Ngoài thăng trầm trong giai đoạn dịch bệnh, những cột mốc nào khắc sâu trong trí nhớ của anh trong quá trình thành lập và phát triển Fundiin?

Có nhiều cột mốc đáng nhớ trong hành trình của Fundiin, nhưng điểm đáng ghi nhớ nhất là khả năng xây dựng một startup Việt Nam có tiềm năng trở thành kỳ lân. Mặc dù một số kỳ lân khác đã rời khỏi thị trường Việt Nam, Fundiin vẫn tiếp tục phát triển bền vững. Trong giai đoạn đầu gọi vốn, các nhà đầu tư đã đặt ra thách thức lớn: Đối với sự cạnh tranh từ các kỳ lân quốc tế và những kỳ lân nội địa mạnh mẽ về tài chính, Fundiin sẽ ở đâu trong bức tranh này? Vào thời điểm đó, chúng tôi không có câu trả lời hoàn hảo, nhưng niềm tin vào khả năng xử lý các vấn đề lớn của đội ngũ đã giúp chúng tôi vượt qua thử thách. Đến năm 2023, Fundiin đã được công nhận là đơn vị mua trước trả sau phổ biến nhất tại Việt Nam, trong khi một số kỳ lân khác rời bỏ thị trường do thiếu thành tựu.

Tiếp đến, Fundiin được gia nhập vào câu lạc bộ Fintech trực thuộc Hiệp hội Ngân hàng là một sự ghi nhận quan trọng. Gần đây, Fundiin đã triển khai thử nghiệm miễn phí phạt quá hạn. Chúng tôi hướng tới việc khởi xướng một mô hình mới trong ngành tài chính, tương tự như việc các ngân hàng hiện nay đều cung cấp dịch vụ chuyển khoản miễn phí. Fundiin cam kết không thu hồi nợ và miễn phí phạt quá hạn, nhằm giải quyết vấn đề phí chồng phí và lãi suất cao. Chúng tôi hy vọng rằng các công ty tài chính khác sẽ theo đuổi con đường này, mang lại nhiều lợi ích hơn cho người tiêu dùng. Chúng tôi tin rằng dựa trên những nỗ lực này, Fundiin có thể tiếp tục tham gia vào các câu lạc bộ ngành.

Vào tháng 5 vừa qua, Fundiin đã chính thức hợp tác với CIC (Trung tâm Tín dụng Quốc gia), đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển của chúng tôi tại thị trường Fintech Việt Nam.

NHÂN TÀI – NIỀM TRĂN TRỞ CỦA STARTUP

Thường thì một startup sẽ khó thu hút nhân tài, vì đây không phải là một môi trường phù hợp với những nhân sự mong muốn có lộ trình phát triển ổn định và lâu dài.

Việc thu hút nhân tài là một thách thức lớn, đặc biệt đối với các startup. Trước tiên, chúng tôi cần tự đánh giá tình hình của mình để thu hút nhân tài. Phong cách lãnh đạo của người sáng lập đóng vai trò quan trọng trong việc này. Nhiều nhà sáng lập thường tập trung vào quản lý vi mô, điều này có thể không thu hút được những người tài năng. Tôi là người linh hoạt trong phong cách quản lý, tôi dẫn dắt đội ngũ theo cách thiết lập định hướng và phân chia công việc hợp lý. Bên cạnh đó, lãnh đạo cũng cần có khả năng cung cấp môi trường làm việc tốt cho nhân viên. Điều này tạo ra một sự thay đổi lớn trong cách tiếp cận và yêu cầu cam kết thực sự từ phía người sáng lập.

Về mặt môi trường, người tài thường muốn làm việc cùng những đồng nghiệp xuất sắc. Để thu hút nhân tài trong giai đoạn đầu, người sáng lập cần phải thuyết phục họ về khả năng thay đổi và cải thiện tổ chức. Việc đánh giá nhân viên nên dựa trên hiệu suất thực tế thay vì thời gian làm việc hay mối quan hệ cá nhân.

Sau một năm nỗ lực thay đổi văn hóa để thu hút và giữ chân nhân tài, Fundiin đã đạt được 60-70% mục tiêu. Fundiin đã xây dựng thành công một đội ngũ nhân tài xuất sắc, điều này không phải dễ dàng và đòi hỏi một quá trình dài. Nhiều startup chỉ tập trung vào phát triển sản phẩm, nhưng để trở thành một công ty lớn, việc đầu tư vào văn hóa doanh nghiệp và con người là không thể xem nhẹ.

Còn về sự trao quyền, anh nghĩ thế nào?

Trong môi trường startup, nơi vấn đề là trung tâm của mọi hoạt động, những người có thể giải quyết vấn đề sẽ được giao quyền thực hiện, trong khi đó, tôi sẽ tập trung vào các vấn đề còn lại. Tuy nhiên, nếu có những việc mới phát sinh mà đội ngũ đang quá tải và không ai có thể đảm nhận, tôi sẽ trực tiếp giải quyết các vấn đề đó. Mặc dù việc linh hoạt trong phong cách lãnh đạo có thể hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng điều này cũng tạo ra một cuộc đấu tranh tâm lý lớn cho người lãnh đạo, vì họ cần duy trì một phong cách lãnh đạo nhất định để đạt được sự bền vững lâu dài.

Trước khi thành công với Fundiin, anh từng thất bại với Lendiz. Cú sẩy chân đó cho anh kinh nghiệm đắt giá nào?

Lendiz, công ty tôi thành lập vào năm 2017, đã gặp thất bại toàn diện vào giữa năm 2018, tôi nhận ra rằng không còn cách nào để cứu vãn tình hình, nên quyết định ngừng hoạt động chỉ trong vòng một tháng. Vấn đề chính mà tôi gặp phải là sự tự tin thái quá, khiến tôi không nhận ra những chỉ số quan trọng, lúc đó tôi chỉ chú trọng vào các yếu tố bề mặt. Tôi nghĩ rằng một startup phải mở rộng, phát triển nhanh chóng và không quan tâm đến các vấn đề như rủi ro, công nợ hay nợ xấu.

Khi nhận ra vấn đề quản lý công nợ và không thể thu hồi được, tôi thấy không còn giải pháp khả thi. Ban đầu, tôi dự định chỉ đầu tư hai tỷ đồng vào Lendiz, nhưng đến cuối năm, số vốn đầu tư đã vượt quá 20 tỷ đồng. Mặc dù lý trí chỉ yêu cầu đầu tư 2 tỷ, nhưng trong các tình huống đó, cảm xúc đã chi phối quyết định của tôi. Do đó, tôi rất chú trọng vào việc theo dõi và phân tích các chỉ số, đặc biệt là các chỉ số tài chính, để tránh lặp lại sai lầm tương tự.

Tôi nghĩ với một nhà sáng lập hay CEO mà nói, cảm giác FOMO (fear of missing out) sẽ khiến họ phân tâm hơn bao giờ hết?  

Xuất phát từ nền tảng quỹ đầu tư, tôi hiểu rõ cảm giác FOMO là điều thường xuyên xảy ra. Chúng ta sẽ có cảm giác hứng thú khi giá trị công ty tăng và ngược lại, dù đây là diễn biến bình thường của thị trường. Từ trải nghiệm này, tôi đã học cách kiểm soát cảm xúc và nhận thức được tầm quan trọng của việc tập trung vào các yếu tố dài hạn.

Trong bối cảnh thị trường có thể biến động, việc xây dựng nền tảng vững chắc cho công ty là chìa khóa. Các xu hướng nóng như blockchain hay AI có thể trở thành tâm điểm, nhưng tôi tin rằng sự chuyên tâm vào giá trị cốt lõi và đầu tư vào các lĩnh vực mình hiểu rõ, quan trọng hơn liên tục chuyển hướng theo các trào lưu.

Những người thành công trong việc quản lý cảm giác FOMO thường là những người đã đầu tư từ sớm, chứ không phải đợi đến khi thành công mới nhảy vào. May mắn thay, với nền tảng và kinh nghiệm của mình, tôi có thể duy trì sự tập trung và không bị ảnh hưởng bởi FOMO.

Giữa lý tưởng và đam mê, đâu là yếu tố thúc đẩy anh đến hiện tại?

Lý tưởng của Fundiin là tạo ra ảnh hưởng tích cực và để lại di sản cho xã hội. Quan điểm của chúng tôi là: Dù chúng ta đều sẽ ra đi vào một thời điểm nào đó, điều quan trọng là chúng ta để lại gì cho xã hội và cho thế hệ tiếp theo.

Đội ngũ Fundiin cảm nhận sâu sắc giá trị này, và mọi quyết định của chúng tôi đều dựa trên lý tưởng đó. Quá trình khởi nghiệp không thể bền vững nếu thiếu lý tưởng và mục tiêu rõ ràng. Những vấn đề liên quan đến tiền bạc và sở thích có thể chỉ là những yếu tố tạm thời, không đủ sức mạnh để vượt qua các thử thách lớn mà một startup phải đối mặt.

Nếu một startup không có lý tưởng và mục đích sống, sự kiên trì sẽ bị thử thách khi gặp thất bại. Thành công có thể khiến bạn nghĩ rằng mọi thứ đều dễ dàng, nhưng khi gặp khó khăn, lý do để tiếp tục chính là lý tưởng và động lực nội tại. Lý tưởng của Fundiin là tạo ra di sản, và đó chính là yếu tố giữ cho chúng tôi kiên định và bền bỉ trong hành trình dài.

Anh thấy gì về tương lai của “Mua trước trả sau” và Fundiin?

Trong tương lai, dịch vụ “Mua trước trả sau” sẽ đóng vai trò quan trọng tại các thị trường đang phát triển như Việt Nam. Dịch vụ này giúp tạo dựng lịch sử tín dụng đầu tiên cho người tiêu dùng. Khi ngân hàng thiếu thông tin tín dụng về khách hàng, việc cấp thẻ tín dụng sẽ khó khăn hơn. Fundiin giúp khách hàng xây dựng lịch sử tín dụng đầu tiên, từ đó cải thiện điểm tín dụng và tạo điều kiện tiếp cận với ngân hàng, các tổ chức tín dụng khác với chi phí và trải nghiệm tốt hơn.

Fundiin hướng tới việc tạo ra những di sản thực sự có giá trị thông qua hành động cụ thể. Đội ngũ của Fundiin cam kết mang đến những thay đổi ý nghĩa trong ngành, không chỉ giới hạn ở Việt Nam mà còn mở rộng ra các thị trường phát triển tương tự như Indonesia và Philippines.

Tham vọng của Fundiin là cải thiện ngành nghề và tạo ra một tương lai an toàn và rõ ràng hơn cho người tiêu dùng. Chúng tôi mong muốn thế hệ sau sống trong một xã hội an toàn hơn, với các giải pháp tài chính giúp vượt qua khó khăn mà không bị vướng mắc lâu dài.

Cảm ơn những chia sẻ của anh.

Sponsors: Aristino

Guest Speaker: Nguyễn Ảnh Cường

Host: Khuất Năng Vĩnh

Content Direction | Script: Trương Huyền My

Project Coordinator | Communication: Trân Nguyễn

Social Editor: Huỳnh Tấn Tài

Production: Văn Minh Thư, Tiểu My, Khang Nguyễn, Lộc Phạm, Nam Nguyễn, Long Nguyễn, Bách Khoa

Venue: Ô Cocktail & Art Bar

Design: Kỳ Nam

——-