Trong lần đầu tiên xuất hiện trước Quốc hội vào ngày 23/3, Giám đốc điều hành TikTok – Shou Zi Chew đã bị các nhà lập pháp chỉ trích. Họ bày tỏ sự hoài nghi sâu sắc về những nỗ lực của công ty trong việc bảo vệ dữ liệu người dùng Hoa Kỳ và giảm bớt lo ngại về mối quan hệ với Trung Quốc.
Mặt khác, đây cũng là một cơ hội hiếm có để công chúng được nghe từ Chew, người hiếm khi trả lời các cuộc phỏng vấn. Hiện tại, TikTok là một trong những ứng dụng phổ biến nhất ở Mỹ, với hơn 150 triệu người dùng đang hoạt động. Dưới đây là những điểm thu được lớn nhất từ phiên điều trần hôm thứ Năm.
Washington hoài nghi về TikTok
Phiên điều trần kéo dài hơn 5 giờ đã bắt đầu với lời kêu gọi cấm ứng dụng này ở Hoa Kỳ từ một nhà lập pháp, và quyết định này gây tranh cãi trong suốt thời gian diễn ra phiên điều trần. Nó đưa ra một bằng chứng sống động về nỗ lực của lưỡng đảng trong việc trấn áp ứng dụng video dạng ngắn phổ biến và cuộc chiến khó khăn của TikTok nhằm cải thiện quan hệ với Washington.
Hạ nghị sĩ Đảng Cộng hòa Washington Cathy McMorris Rodgers, Chủ tịch Ủy ban Thương mại và Năng lượng Hạ viện, đã mở đầu phiên điều trần hôm thứ Năm bằng cách nói với Chew: “Nền tảng của anh nên bị cấm.”
Đáp lại lời nói đanh thép và dứt khoát trên, Chew nhấn mạnh sự độc lập của TikTok với Trung Quốc và nỗ lực xây dựng mối quan hệ với Hoa Kỳ của họ: “Bản thân TikTok không có ở Trung Quốc đại lục. Chúng tôi có trụ sở chính tại Los Angeles và Singapore, và chúng tôi có 7.000 nhân viên tại Hoa Kỳ hiện nay”.
“Tuy nhiên, chúng tôi hiểu những lo ngại về khả năng những quốc gia không mong muốn truy cập vào dữ liệu của Hoa Kỳ và có khả năng thao túng hệ sinh thái TikTok Hoa Kỳ. Cách tiếp cận của chúng tôi chưa bao giờ là loại bỏ hoặc tầm thường hóa bất kỳ mối quan tâm nào trong số này. Chúng tôi đã giải quyết chúng bằng hành động thực tế.” – CEO của TikTok bổ sung thêm.
Tuy TikTok không có trụ sở ở Trung Quốc, nhưng vì chính phủ Trung Quốc có đòn bẩy đáng kể đối với các doanh nghiệp thuộc thẩm quyền của mình, nên về lý thuyết mà nói, niềm tin của Washington đặt vào công ty mẹ ByteDance là không nhiều. Nhiều nỗ lực của Chew nhằm nhấn mạnh rằng công ty của anh không phải là một nhánh của chính phủ Trung Quốc dường như bị bỏ ngoài tai. Nhiều thành viên của Quốc hội đã cắt ngang lời khai của Giám đốc điều hành để nói rằng họ chỉ đơn giản là không tin.
“Gửi những người dân Mỹ đang theo dõi ngày hôm nay, hãy nghe điều này: TikTok là vũ khí của Đảng Cộng sản Trung Quốc để theo dõi bạn, thao túng những gì bạn nhìn thấy và khai thác cho các thế hệ tương lai” – Hạ nghị sĩ McMorris Rodgers nhấn mạnh.
Tương tự, trong một cuộc trao đổi với Hạ nghị sĩ Đảng Dân chủ California – Anna Eshoo, Chew đã nói về những nỗ lực không ngừng của TikTok nhằm bảo vệ dữ liệu người dùng Hoa Kỳ và cho biết anh “không thấy có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy chính phủ Trung Quốc có quyền truy cập vào dữ liệu đó. Họ chưa bao giờ yêu cầu chúng tôi, và chúng tôi cũng không cung cấp nó.” Nhưng đáp lại những cố gắng phân trần này, Anna Eshoo cho biết chỉ đơn giản là bà không tin TikTok.
CEO TikTok nhấn mạnh các hoạt động của ứng dụng không khác những “gã khổng lồ” công nghệ Mỹ
Khi các nhà lập pháp đặt ra câu hỏi của họ về các hoạt động thu thập dữ liệu của TikTok, Chew cũng nhấn mạnh rằng dữ liệu mà TikTok thu thập là dữ liệu “thường được nhiều công ty khác trong ngành của chúng tôi thu thập”. Chew cho biết: “Chúng tôi cam kết rất minh bạch với người dùng về những gì chúng tôi thu thập. Tôi không tin những gì chúng tôi thu thập được nhiều hơn hầu hết những người chơi trong ngành.”
Các nhà nghiên cứu độc lập đã ủng hộ khẳng định của Chew. Vào năm 2020, The Washington Post đã làm việc với một nhà nghiên cứu quyền riêng tư để xem xét kỹ lưỡng TikTok, kết luận rằng ứng dụng này dường như không thu thập thêm bất kỳ dữ liệu nào ngoài mạng xã hội chính thông thường của người dùng. Một năm sau, Pellaeon Lin, một nhà nghiên cứu người Đài Loan làm việc tại Phòng thí nghiệm Công dân của Đại học Toronto, đã thực hiện một phân tích kỹ thuật khác và đưa ra kết luận tương tự.
Tuy nhiên, ngay cả khi TikTok thu thập cùng một lượng thông tin như Facebook hoặc Twitter, thì đó vẫn là khá nhiều dữ liệu, bao gồm thông tin về video bạn xem, nhận xét bạn viết, tin nhắn riêng tư bạn gửi và (nếu bạn đồng ý cho phép mức truy cập này) bao gồm vị trí địa lý và danh sách liên hệ chính xác của bạn. Nhằm làm sáng tỏ điểm nhạy cảm này, Chew nói rằng các phiên bản hiện tại của TikTok không thu thập thông tin GPS chính xác từ người dùng Hoa Kỳ.
Tác động của TikTok với trẻ em là mối lo ngại hàng đầu
Mặc dù an ninh quốc gia được cho là trọng tâm chính của phiên điều trần, nhưng nhiều nhà lập pháp cũng nêu bật những lo ngại về tác động của TikTok đối với trẻ em.
Chẳng hạn, Dân biểu đảng Dân chủ New Jersey Frank Pallone, thành viên cấp cao của ủy ban, cho biết: “Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các thuật toán của TikTok đề xuất các video dành cho thanh thiếu niên, và nó đã tạo ra và làm trầm trọng thêm cảm giác đau khổ về tinh thần, bao gồm các video quảng cáo tự tử, tự làm hại bản thân và ăn uống rối loạn.”
Hay như Hạ nghị sĩ Bob Latta, đảng viên Cộng hòa từ Ohio, đã cáo buộc TikTok quảng cáo một video về cái gọi là “thử thách mất điện” hoặc “thử thách ngạt thở” của một bé gái 10 tuổi đến từ Pennsylvania, người sau đó đã chết sau khi cố gắng bắt chước thử thách trong video.
Hạ nghị sĩ Đảng Cộng hòa – Gus Bilirakis của Florida cho biết nguyên nhân đến từ sự thiếu kiểm duyệt nội dung một cách nghiêm khắc, khiến trẻ em có cơ hội tiếp xúc với nội dung khuyến khích tự làm hại bản thân. Ông dứt khoát cho rằng TikTok là thứ công nghệ thực sự dẫn đến cái chết. “Không thể chấp nhận được rằng ngay cả sau khi biết tất cả những mối nguy hiểm này, anh vẫn một mực cho rằng TikTok là một thứ gì đó tuyệt vời để tận hưởng.” – Vị Hạ nghị sĩ kết luận.
Về phần mình, TikTok đã ra mắt một số tính năng trong những tháng gần đây để cung cấp các biện pháp bảo vệ bổ sung cho người dùng trẻ tuổi, bao gồm thiết lập giới hạn dùng hàng ngày là 60 phút cho những người dưới 18 tuổi. Tuy nhiên, các nhà lập pháp đã bác bỏ tính hiệu quả của vì nó quá dễ dàng để thanh thiếu niên phớt lờ.
Chew bị chỉ trích vì né tránh câu hỏi, và Quốc hội không quan tâm những lời phân trần
Hạ nghị sĩ Tony Cárdenas, đảng viên Đảng Dân chủ từ California, đã chỉ trích và so sánh Chew với Giám đốc điều hành Meta Mark Zuckerberg, người mà trong những lời khai của chính mình trong quá khứ với vụ bê bối dữ liệu Cambridge Analytica năm 2018, cũng đã khiến một số thành viên Quốc hội thất vọng. Rất nhiều câu trả lời của CEO TikTok được nhận định là mơ hồ; chúng không phải “có” hay “không”.
Để chuẩn bị cho sự xuất hiện của mình vào thứ Năm, Chew đã dành cả tuần cho các buổi chuẩn bị kéo dài nhiều giờ, gần như quay phim lại cả quá trình. Nhân viên của TikTok đã đóng vai các nhà lập pháp với nhiều phong cách đặt câu hỏi khác nhau, đưa cho Chew những câu hỏi và tình huống thực tế để anh sẵn sàng biện luận trong nhiều giờ thẩm vấn không ngừng nghỉ. Nhưng phía TikTok cho biết Quốc hội không quan tâm đến việc lắng nghe Chew.
Có lẽ không cuộc trao đổi nào tóm tắt phiên điều trần hôm thứ Năm bằng khoảnh khắc sau bài phê bình dài của Hạ nghị sĩ Kat Cammack về việc kiểm duyệt nội dung của TikTok và các liên kết với Trung Quốc. CEO của TikTok đã hỏi rằng mình có thể phản hồi lại vấn đề đang được đặt ra không, và sau vài giây cân nhắc, câu trả lời của bà là “Không!”.
Vào thứ Sáu, trong một cuộc họp báo thường kỳ, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết họ chưa bao giờ yêu cầu các công ty thu thập hoặc cung cấp dữ liệu từ nước ngoài cho chính phủ theo cách vi phạm luật pháp địa phương, và rằng Hoa Kỳ đang “đàn áp TikTok một cách vô lý”.
Về phần mình, ByteDance vẫn chưa đưa ra bất kỳ phản hồi nào về các cáo buộc từ phía Washington.
TikTok có thực sự là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia?
TikTok thực sự chỉ là một rủi ro an ninh quốc gia trong chừng mực chính phủ Trung Quốc có thể có đòn bẩy đối với TikTok hoặc công ty mẹ của nó. Trung Quốc có luật an ninh quốc gia, yêu cầu các công ty thuộc quyền tài phán của nước này hợp tác với một loạt các hoạt động an ninh. Vấn đề chính là công chúng có rất ít cách để xác minh liệu đòn bẩy đó có được thực hiện hay không và bằng cách nào. (TikTok không hoạt động ở Trung Quốc, nhưng ByteDance thì có.)
Năm 2020, chính quyền Trump lần đầu tiên đe dọa TikTok bằng lệnh cấm, nếu nó không tự bán cho một công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ. Những người sáng tạo trên mạng xã hội nổi cơn thịnh nộ, và TikTok đã bắt đầu một cuộc chiến pháp lý kéo dài chống lại chính phủ Hoa Kỳ. Chính quyền Biden đã hủy bỏ sắc lệnh hành pháp thời Trump nhắm vào TikTok, nhưng thay thế nó bằng một chỉ thị rộng hơn tập trung vào việc điều tra công nghệ có liên quan đến các đối thủ nước ngoài, bao gồm cả Trung Quốc.
Như đã dẫn chứng bên trên, các nhà nghiên cứu về quyền riêng tư và bảo mật đã xem xét kỹ ứng dụng của TikTok không khác nhiều so với các mạng xã hội khác về dữ liệu mà nó thu thập, hoặc cách nó giao tiếp với máy chủ của công ty. Đó là lý do tại sao mối quan tâm thực sự của Washington tập trung vào mối quan hệ của TikTok và ByteDance với chính phủ Trung Quốc, và tại sao chính quyền Biden lại thúc đẩy các chủ sở hữu Trung Quốc của TikTok bán cổ phần của họ.
Ấn Độ đã cấm TikTok vào mùa hè năm 2020, sau một cuộc đụng độ bạo lực ở biên giới giữa nước này và Trung Quốc, trong một động thái khiến hơn 200 triệu người dùng ứng dụng này đã đột ngột bị ngắt kết nối ở đó.
Trong khi đó, một số quốc gia khác, bao gồm Hoa Kỳ, Canada và Vương quốc Anh gần đây đã ban hành lệnh cấm TikTok trên các thiết bị chính thức của chính phủ. Cuối năm ngoái, Tổng thống Joe Biden đã ký luật cấm TikTok trên các thiết bị của chính phủ liên bang và hơn một nửa số bang của Hoa Kỳ đã ban hành lệnh tương tự ở cấp bang. Đối với động thái đó, người đại diện từ TikTok đã chỉ trích lệnh cấm này là “không hơn gì sân khấu chính trị”.
Nhìn chung, số phận của TikTok ở Mỹ đang lung lay hơn bao giờ hết sau những câu hỏi gay gắt của các nhà lập pháp đối với Chew. Họ đón tiếp vị CEO 40 tuổi bằng cách không thể lạnh lùng hơn và Chew cũng đã dự liệu được từ trước. Đây cũng là lần hiếm hoi người ta thấy lưỡng đảng đoàn kết, cùng chung một chiến tuyến. Hạ nghị sĩ Đảng Dân chủ – Tony Cárdenas nửa đùa nửa thật bảo với Shou Zi Chew rằng: “Anh là một trong số ít người hợp nhất ủy ban này đấy!”
