Đọc qua rất nhiều thông tin về hành trình sang Mỹ ở tuổi 27 của Vinh, từ những ngơ ngác và trơ trọi của buổi đầu trên đất khách, xuất phát không điểm tựa bằng cấp, cũng không có bất kỳ sự hỗ trợ nào nơi xứ người, rồi đến khi những cánh cửa lớn mở ra khi anh nhận được nhiều lời mời làm việc tại các công ty công nghệ hàng đầu như Google, Meta, Linkedin, Uber, Airbnb, Microsoft, Sony, tôi cảm thấy rất nể phục. Tôi tự hỏi trong suốt quá trình với vô vàn khó khăn và thử thách, làm sao anh có thể dũng cảm và duy trì một sức chiến đấu phi thường, để luôn vững vàng tiến về phía trước, mặc cho sóng gió chỉ chờ quật ngã anh.
Có rất nhiều yếu tố đã tạo ra con người của Vinh ngày hôm nay. Đầu tiên, Vinh kể nó xuất phát từ nền tảng gia đình khiêm tốn, nên kỳ vọng ba mẹ gửi gắm cho Vinh là vô cùng lớn, và bản thân Vinh cũng hình thành nên những tiêu chuẩn về thành công rất cao. Nhưng hoàn cảnh gia đình không định hình Vinh là ai và những giá trị Vinh tìm kiếm. Anh tìm thấy hạnh phúc và nguồn động lực lớn lao đến từ việc đem lại giá trị cho những người xung quanh và xã hội, vì điều Vinh luôn tâm niệm là “Hãy nghĩ ít về bản thân và nghĩ nhiều hơn về thế giới xung quanh” (Think lightly of yourself, think more of the world).
Nhưng có lẽ người ta sẽ ngạc nhiên hơn khi điều giúp Vinh hướng đến sự tích cực và niềm vui, lại đến từ niềm đau, sự cô độc và những giằng xé của anh trong căn bệnh trầm cảm. “Vì hiểu rất nhiều về nỗi đau và sự tiêu cực, tôi chọn đi ngược dòng và sống một cuộc đời tích cực, như một cách hồi đáp cho mọi thứ mà cuộc đời đã cho tôi hiểu”.
Sau hai năm sang Mỹ, Vinh nhận được lời mời từ Google, nhưng lúc này anh từ chối. Năm 31 tuổi, anh nhận được lời mời thứ hai và trở thành Designer người Việt đầu tiên trong team Product Global của Google. Năm 35 tuổi, Vinh quyết định về làm cho Meta sau bảy lần từ chối, thuộc team NPE (New Product Experiment). Đây là những con số đáng nhớ của đời người vì chúng đánh dấu nhiều bước chuyển lớn trong đời. Đó là những gì mà một người ngoài sẽ tán thưởng trong sự ngưỡng mộ nhưng với Vinh, thành công gói gọn trong chính sự nỗ lực, học hỏi, cầu tiến mỗi ngày.
Trong quá trình luân chuyển công việc, vì sao anh không có bằng cấp là điều mọi người hay hỏi, nhưng câu trả lời của Vinh là thực tài đi cùng tinh thần tự học mạnh mẽ, bao giờ cũng đầy sức thuyết phục.
Điểm giống: Dùng công nghệ giải quyết các vấn đề lớn, điều hành tương tự về cấu trúc nhân sự và cách vận hành; Quan tâm đến lợi ích nhân viên và không ai quản lý ai, mọi thứ đề tự bản thân quản lý, đến văn phòng hay đi về lúc nào cũng được, quan trọng thành quả và sẽ được đánh giá nhật xet 2-3 lần/năm; Có phúc lợi cho nhân viên hàng đầu thế giới và trả lương cao; và là một nơi làm việc mơ ước đối với nhiều người nhưng áp lực cũng rất cao.
Điểm khác: văn hoá và cách tiếp cận vấn đề.
Ví như ở Google thì viết tài liệu khi làm rất quan trọng, mỗi một dự án viết băn bản và dùng Google Slides rất nhiều, điều này giúp cho các team khác nhau dễ dàng nắm bắt thông tin và thống nhất, nếu có người mới sẽ truyền đạt lại và đi tiếp rất nhanh. Tuy nhiên Google di chuyên rất chậm và tốn thời gian rất lâu để ra một chức năng đơn giản.
Meta thì có tinh thần giống công ty khởi nghiệp hơn, viết tài liệu rất sơ sài và không chỉn chu nhưng họ tập trung vào tốc độ và thị trường, nên số lượng ra mắt sản phẩm là rất nhanh và nắm bắt được thời thế. Văn hoá còn phụ thuộc vào người dẫn đầu, Mark Zuckerberg sẽ khác với Sundar Pichai, Mark họp với cả công ty 2 tuần/lần và hiện diện trước tất cả mọi người. Sundar không làm vậy mà chỉ xuất hiện trong sự kiện lớn. Điều này hình thành sự kết nối và cho thấy cách tiếp cận vấn đề và ảnh hường đến hành vi chung của công ty.
Ai làm với Mark sẽ hiểu được giá trị của việc dù công ty lớn thế nào, ai cũng có thể lên tiếng chia sẻ, văn hoá từ dưới lên không phải từ trên xuống; việc Sundar hiện diện ít và chỉ làm với các lãnh đạo phía trên khiến cho khoảng cách và việc truyền tải thông tin sẽ mất nhiều lớp lang và tốn nhiều thời gian hơn.
Tôi nghĩ không thể cụ thể hoá tất cả CEO nhưng nếu chỉ ra những cái chung nhất thì họ đa số là nhà sáng lập và đảm đương công việc CEO. Điều này khiến cho họ có một mối quan hệ không so sánh được với bất kỳ ai, giống như cha mẹ lo cho đứa con của mình. Nên họ sẽ hy sinh tất cả, làm mọi thứ có thể để con mình đạt được thành công và có ích cho xã hội.
Trở thành founder không dành cho tất cả mọi người vì nó yêu cầu thời gian, sức khoẻ, nguồn lực và khả năng chịu được áp lực cực cao. Họ sẽ sống một cuộc đời không cân bằng về thể chất và tinh thần, đặc biệt nếu đây là một sản phẩm ứng dụng cao. Họ phải luôn đối diện với việc chịu trách nhiệm vì họ sẽ là người bị chỉ trích đầu tiên nếu có bất kỳ vấn đề gì xảy ra. Gần như là với những công việc không tên, họ cũng là người phải làm dù không ai quan tâm. Do đó, vai trò founder/CEO sẽ đi đôi với một sự cô đơn dài hạn mà ít ai có thể hiểu, rất khó giải thích và cũng rất khó để chia sẻ.
Điều có thể giúp họ vượt qua được tất cả trở ngại là tình yêu chân thành với điều mình đang làm, và đó là lý do tôi không nghĩ mình khởi nghiệp để kiếm sống hay gọi đó là “công việc”, mà nó là một nghệ thuật sống như một Samurai với thanh kiếm đại diện cho trải nghiệm tri thức, trong hành trình theo đuổi những điều có ích cho xã hội.
Yếu tố quan trọng nhất nên liên quan đến:
– Cái tâm và mục tiêu với ngành: Ai cũng cần tiền nhưng khi còn trẻ ta nên tập trung vào rèn luyện và cho đi nhiều hơn là yêu cầu nhận lại. Vì thế giới vận động quá nhanh và ngày càng khó khăn, chỉ có những người có tiêu chí và chí hướng, đam mê và nhiệt huyết sẽ cho người tuyển dụng thấy lý do để đầu tư vào ứng viên. Kỹ thuật giỏi chưa đủ.
– Đừng để tên trường và bằng cấp ở những dòng đầu tiên của đơn xin việc. Điều đó không nói lên điều gì vì ai cũng học được. Hãy cố gắng đưa ra những kết quả thực hành và tác động mình tạo ra để thực tế hơn và cạnh tranh hơn.
– Tư duy quốc tế: Đã làm công ty quốc tế thì mình nên có những suy nghĩ ở hệ quy chiếu đa quốc gia. Nếu tỉ lệ đậu là 0.1% ở Google, họ không tìm người có suy nghĩ nhỏ bé, mà cần người có tầm nhìn rộng.
– Hoà nhập văn hoá: Văn hoá ở Mỹ rất khác châu Á, đa số tập trung vào sự chủ động lên tiếng của bản thân được rèn luyện từ nhỏ. Ban đầu tôi đã chật vật vì không chủ động như họ mong đợi và để thay đổi cách bản thân tiếp cận sẽ tốn thời gian, nên hãy tập chủ động sớm nhất có thể.
– Không nhắm đến lương và lợi ích: nếu trong lúc phỏng vấn, câu trả lời là vì lương và lợi ích, chắn chắn là sẽ rớt.
Năm 36 tuổi là cột mốc đặc biệt hơn, khi Vinh startup với Murror, nền tảng hỗ trợ những người trầm cảm bằng công nghệ AI. “Murror là một sứ mệnh sau khi trải qua cả đời với trầm cảm của tôi. Murror là một chủ đích mang tính tình nguyện và cho đi nhiều hơn là một công việc thuần tuý. Tiền bạc sẽ đến sau, không phải là điểm đến cuối cùng. Điều tôi quan tâm là làm sao để tình yêu trong mình ngày càng lớn hơn, mãnh liệt hơn, bởi những điều đó sẽ dẫn dắt những bước đi tiếp theo của cuộc đời mình”.
Trong giai đoạn Covid, Vinh bị trầm cảm nặng hơn do thời gian cách ly quá lâu. Anh nhận ra mình đã trốn trong công việc để không đối diện với những điều còn tồn đọng bên trong mình. “Tôi đã luôn định vị bản thân rất thấp, gần như không là ai cả trong cuộc sống này. Tôi lớn lên trong rất nhiều sự đánh giá của những người xung quanh, mà hiếm khi nhận được lời động viên. Bản thân tôi lại là người nhạy cảm nên dễ chịu sự ảnh hưởng hơn người khác. Hệ quả là tôi sống tự ti, cô lập và ít giao tiếp với xã hội. Nhưng từ ngày rơi xuống tận cùng trong giai đoạn Covid, khi không còn gì để mất, tôi lấy hết can đảm để bước ra ánh sáng. Tôi cho bản thân bắt đầu lại như một đứa trẻ mà không chịu ảnh hưởng bởi quá khứ, cách tiếp cận cuộc sống hoàn toàn mới đã giúp tôi có một cuộc đời thứ hai với cái tên Astro. Astro là từ viết tắt của “Astronomer”, nhà thiên văn học, ẩn dụ cho những người đi tìm sự sống trong vũ trụ, và bản thân tôi là một vũ trụ”.
Bản chất của những quỹ đạo quay là không được xa rời khỏi trục quay, nếu không hoặc là xô đổ mọi thứ hoặc là tự huỷ chính nó. Do đó, việc xây dựng kết nối mạnh mẽ với chính mình là vô cùng quan trọng, dù chúng ta đang ở trạng thái nào của cuộc đời, trong giai đoạn nào của mối quan hệ và đang trên đà thăng tiến nào của sự nghiệp. “Discover the world within you” (Khám phá thế giới bên trong bạn) là câu nói trên phần giới thiệu của Murror mà tôi rất thích. Murror được xây dựng dựa trên 3 yếu tố chính dựa trên nghiên cứu khoa học (cảm xúc, lý tính, kiến thức) và làm việc với Vania, bác sỹ tâm lý đồng hành cùng anh. “Đa số các công ty công nghệ sẽ đầu tư mạnh về công nghệ, kỹ thuật, nhưng rất thiếu những tổ chức và cá nhân đầu tư vào chiều sâu và Murror sẽ là tiên phong về điều đó”.
Không ai đoán trước được chuyện gì sẽ xảy ra. Nhưng nếu cố gắng làm tốt nhất có thể, cầu tiến và nỗ lực mỗi ngày, tôi tin dù ở thời điểm hiện tại mình chưa thấy được gì rõ ràng, khi nhìn lại cả chặng đường mình sẽ hiểu rõ nếu không có khó khăn, sự mơ hồ, thử thách thì mình sẽ không học được gì cả. Tôi học được nhiều nhất là khi bản thân đang trong giai đoạn chật vật và khó khăn, vì thời gian đó là động lực lớn nhất để bản thân tìm tòi học hỏi để vượt qua giai đoạn đó.
Điều thú vị là thành công khi trẻ có cái hay của nó, mình có cơ hội làm lãnh đạo khi tuổi đời chỉ đôi mươi, được lái một chiếc xe đua yêu thích khi mình còn trẻ, cảm giác sẽ rất khác khi mình đã già ra vô xe cũng khó, được đi du lịch và làm việc ở nhiều nước trên thế giới khi còn trẻ là điều tuyệt vời vì mình có sức lực và năng lượng để cảm được mọi thứ tốt nhất.
Có thể trong lúc mọi thứ đang diễn ra mình không nghĩ đến nhiều nhưng nó gián tiếp tạo ra những trải nghiệm và những câu chuyện để kể lại sau này.
Tôi đã là founder từ hơn 10 năm trước nên cũng hiểu được vận hành công ty thế nào. Nhưng để hoàn thiện hơn, tôi vẫn còn nhiều điều để học hỏi. Điều tôi muốn là làm sao có thể tạo ra một cộng đồng bao gồm những người dù đã có thành công riêng của mình nhưng vẫn muốn tạo ra những tác động tích cực cho xã hội, dựa trên tình yêu thương và sự chân thành.
Điều khiến tôi bỡ ngỡ nhất là chọn sai người, không có gì đau đớn hơn là làm với sai người. Tôi từng làm việc với một bạn bên Mỹ thuộc mảng đầu tư. Bạn góp ý với tôi là nên ưu tiên người da trắng khi tuyển dụng vì muốn thông tin về công ty nhìn “xịn” hơn. Nhưng màu da không nói lên khả năng và phẩm chất của một người. Và bạn ấy cũng quên rằng người founder cũng là người châu Á, đến từ Việt Nam lúc 27 tuổi. Khi bạn có thái độ xem thường châu Á, tôi đã ngừng hợp tác.
Hơn 15 năm trong ngành công nghệ đã giúp tôi hiểu cách vận hành của một công ty công nghệ sẽ cần gì, từ kỹ thuật, mỹ thuật đến chiến lược kinh doanh. Để thăng bằng và vững chắc sẽ cần 3 chân đại diện engineers, designers và product managers. Bên cạnh đó, do đã từng lãnh đạo công ty khởi nghiệp và tập đoàn, nên tôi hiểu vì sao những sự đột phá thường hay được tạo ra từ các công ty khởi nghiệp vì họ đi nhanh hơn, ít sợ sai lầm hơn và mạo hiểm hơn.
Điều quan trọng nhất để thành công là học cách tư duy của một công ty công nghệ, thay vì cụ thể về công nghệ. Dù công nghệ có tiên tiến nhưng áp dụng sai và khô khan thì tác hại và hệ quả sẽ rất lớn.
– Không nhất thiết phải biết tất cả mới bắt đầu. Không bao giờ là quá trẻ để theo đuổi điều mình muốn làm. Vì trẻ, mới có sức, có sự chịu đựng, có sức khỏe và ít trách nhiệm.
– Thành công là một nghệ thuật sống, tiền không phải là điểm đến cuối cùng. Sống đẹp, sống đam mê và học hỏi tự khắc tiền sẽ tìm đến. Giàu kiến thức, giàu trí tưởng tượng, giàu tư duy, giàu văn hóa, giàu nghị lực.
– Không phải ai cũng biết mình muốn gì khi còn trẻ, cách tốt nhất để hiểu mình là phải “va chạm”, bị thử thách và bản năng sinh tồn sẽ cho ta thấy rõ hành động và phản ứng tư nhiên, và lúc đó mình sẽ hiểu mình là ai.
– Đau khổ hay khó khăn sẽ là động lực để rèn luyện bản thân vượt qua tất cả. Hãy cám ơn những bài học đau buồn. Ta chỉ sống khi cảm nhận mọi cung bậc của cảm xúc mà không lẩn trốn.
– Đừng sống vì giấc mơ người khác mà hãy sống vì giấc mơ của chính mình. Vì ta có trọn vẹn hạnh phúc ta mới lo được cho người khác.
Vinh được công nhận và săn đón tại mảnh đất mà vốn những đánh giá dành cho người châu Á luôn có phần khắt khe hơn. Hơn thế, từ trong khó khăn, nỗi đau và những trận chiến của mình, Vinh vượt lên tất cả, tìm lại mình. Ngày mà Vinh và cuộc đời tha thứ cho nhau, cũng là lúc Vinh theo đuổi giấc mơ lớn hơn, giúp những người cùng cảnh ngộ với anh, thoát khỏi căn bệnh trầm cảm, xoa dịu bản thân và làm lành với cuộc đời.
