5 năm vừa qua là quãng thời gian nhiều thay đổi với Hà Ninh. Tôi tròn 24 tuổi khi tốt nghiệp đại học Mỹ thuật Việt Nam. Lúc đó, trong Hà Ninh tồn tại cảm giác hoang mang và mất phương hướng thường trực, dường như bản thân khó đặt niềm tin vào những gì mình đã được dạy bảo và kế thừa. Không phải những điều đó sai, hay tôi không trân trọng chúng, mà thế giới mới đã mở ra và đòi hỏi ở những người như tôi những thứ chưa từng đòi hỏi ở các thế hệ trước.
Hà Ninh quyết định du học ở Hoa Kỳ với hy vọng bản thân sẽ tìm được một cái gì đó để tin. Nhưng càng học, càng lao động và tiếp xúc thì tôi càng thấy Hoa Kỳ xa lạ và thật khó để đặt niềm tin ở lại nơi ấy.
Nghệ thuật của tôi xoay quanh quyết định đó. Nó là phương tiện để Hà Ninh suy nghĩ về một niềm tin giúp tôi tiến lên phía trước trong thời buổi toàn cầu hóa này.
Từ năm 2017 đến nay, Hà Ninh thực hiện một dự án dài hơi mang tên Đất Mình (My Land). Trong dự án này, tôi thiết kế các bản đồ và đồ tạo tác của một vùng đất tưởng tượng khác lạ. Đất Mình có những cấu trúc không gian, quy luật vật lý, ngôn ngữ và hệ thống đo lường đặc biệt không tương ứng với bất kỳ nền văn hóa nào được biết đến trong lịch sử loài người. Tôi muốn bất kỳ ai, thuộc bất kỳ nền văn hóa và lịch sử nào, khi khám phá Đất Mình đều cảm thấy họ là sinh vật ngoại lai phải vật lộn để thích ứng với một môi trường khác thường.
Hà Ninh đang cố gắng để có thể thiết kế Đất Mình thêm nhiều năm về sau nữa.
Hà Ninh thích những câu chuyện huyền thoại. Chúng chuyên chở những ý niệm sâu xa bằng ngôn ngữ bình dị.
Thật ra, các câu chuyện huyền thoại chính xác là nhận thức nội tại. Thông thường, người ta nghĩ huyền thoại là chuyện bịa đặt nhưng kỳ thực đó là điều chân thành nhất mà chúng ta có thể sáng tạo ra. Huyền thoại không thể thay đổi nhận thức người khác, chúng chỉ phát lộ và châm ngòi cho những uẩn khúc tâm lí đã có sẵn, ẩn sau trong nhận thức.
Bút chì trên giấy là chất liệu tôi được tiếp xúc đầu tiên, khi còn là học trò của họa sỹ Lai Thành, người nổi tiếng về dòng tranh cổ động. Bút chì cũng ở lại với tôi cho đến tận bây giờ. Tôi đã dùng nó thường xuyên trong 19 năm qua. Thời gian đủ lâu để nó trở thành một phản xạ vô điều kiện khi tôi chuyển sang các chất liệu khác như điêu khắc gỗ, sắp đặt hay thậm chí là các loại hình điện tử.
Tuy vậy, Hà Ninh không nghĩ rằng bất kỳ chất liệu nào có thể là trọng tâm trong sáng tác của tôi. Trọng tâm phải là ý tưởng nghệ thuật, và chất liệu phục vụ cho điều đó.
Là làm những điều mình ghét. Càng ghét càng tốt. Nếu thành công trong việc buộc mình làm điều mình rất không thích, mình sẽ khám phá ra con người khác của mình đang bị chế ngự bởi ý muốn làm điều mình cảm thấy thích. Rồi từ đó cái quan niệm về yêu và ghét sẽ sụp đổ bất ngờ và từ đó một con người mới, nhân cách mới hình thành. Quá trình này tiếp tục đến vô hạn.
Chẳng hạn, tôi nghĩ rằng tôi rất ghét đi du lịch và di chuyển. Nếu có thể, Hà Ninh chỉ muốn ăn ở một quán quen, ở một ngôi nhà và tiếp xúc một vài người tri kỉ. Nhưng từ xưa tới nay, công việc làm nghệ sỹ đã khiến tôi phải di chuyển rất nhiều từ tổ chức sự kiện, đi lưu trú, hay xem triển lãm. Tôi phải nói chuyện và thậm chí sống với nhiều người thuộc nhiều nền văn hóa. Những lần như vậy, tôi đều bị căng thẳng cực độ. Nhưng nếu kiểm soát tốt, tôi cảm thấy thoải mái khi làm điều mình thích cũng thú vị, mà cảm giác tò mò, xấu hổ, hoang mang khi khám phá điều mình ghét cũng thú vị.
Cảm ơn anh vì những chia sẻ thú vị nhé!
