Phạm Thiên Ân là một trong hai cái tên đạo diễn người Việt Nam vang danh tại LHP Cannes 2023. “Bên trong vỏ kén vàng” dành được nhiều sự tán dương từ giới phê bình phim nước ngoài, thắng giải “Máy quay vàng” một cách thuyết phục. Nay phim đã về Việt Nam, thực hiện một chặng hành trình mới trong sự mong chờ của khán giả tại quê nhà. Nhân đây, tôi muốn gửi lời chúc mừng tới anh Ân và chúng tôi đã trò chuyện với nhau nhiều hơn, không chỉ về cách tư duy làm phim của anh, mà còn về thế giới của “Bên trong vỏ kén vàng”.
Chúc mừng anh Phạm Thiên Ân với giải thưởng “Máy quay vàng” dành cho “Bên trong vỏ kén vàng” tại Cannes vừa qua. Phim đã có một hành trình dài từ xứ người đến Việt Nam, điều này có ý nghĩa thế nào với anh?
Chắc chắn hành trình “Bên trong vỏ kén vàng” đang là một cột mốc quan trọng trong cuộc đời tôi. Việc bộ phim đạt được một giải thưởng tại Cannes là điều quá đỗi kỳ diệu, và việc tác phẩm trở lại quê nhà sớm hơn dự kiến và được công chiếu rộng rãi quả thật rất tuyệt vời. Tôi rất trân trọng những gì mình đang có ở thời điểm này và cũng rất nôn nao chờ đợi phản ứng của khán giả tại quê nhà, cũng như tình yêu của họ dành cho bộ phim.
Anh chia sẻ mình mất khoảng 2-3 năm để hoàn thiện quá trình quay phim, và anh muốn sử dụng yếu tố thời tiết, những chất liệu mang tính tự nhiên để xây dựng bối cảnh của phim. Đủ có thể thấy yếu tố bối cảnh chân thật quan trọng với anh thế nào. Vì sao giữa rất nhiều yếu tố, yếu tố này lại quan trọng với anh đến như vậy, trong quan điểm thực hành sáng tạo và theo đuổi nghệ thuật?
Tôi cảm thấy rất hứng thú với nghệ thuật đương đại và những gì gần nhất với trải nghiệm hiện tại của bản thân, nên những yếu tố như thời tiết, con người vùng miền, chất liệu và bối cảnh tự nhiên là điều mà tôi đặt lên hàng đầu trong từng cảnh quay, để thể hiện được độ chân thực và sự tối giản trong một bộ phim.
Tôi tin khi bộ phim đạt được những yếu tố đó, nó sẽ chạm đến điểm sâu nhất trong trái tim của khán giả và lưu lại lâu hơn trong tâm trí mọi người.
Công việc dựng và quay phim đã mang lại cho anh một bước tiến lớn, giúp anh bắt đầu với những tựa phim đầu tiên của mình. Thật sự tò mò rằng công việc này đem đến những giá trị và nguồn cảm hứng nào cho anh?
Công việc quay và dựng phim cho tôi có cơ hội được làm việc và thử nghiệm nhiều với bố cục hình ảnh, chuyển động máy quay, âm thanh, đường dây cảm xúc, nhịp điệu, sắp xếp nội dung… những điều rất quan trọng để tôi bắt đầu con đường làm phim của mình.
Ngoài dựng, quay, đạo diễn phim, có phần công việc khác liên quan đến việc thực hành sáng tạo nào hấp dẫn anh nữa không?
Trước khi làm phim tôi có những đam mê về ảo thuật và hội hoạ nhưng sau này tôi dành trọn thời gian cho điện ảnh (cười).
Có rất nhiều lời khen dành cho anh Ân. Nhưng có một lời khen từ cây bút bình phim của Hollywood tôi khá ấn tượng, đó là: “Thiên Ân sử dụng tất cả phương tiện có sẵn để tạo ra một bộ phim khác biệt, vừa quan tâm đến câu chuyện thân mật giữa nhân vật chính và cháu trai của anh ta, vừa chiêu đãi người xem nhiều cảnh làng quê Việt Nam bằng những góc máy rộng ấn tượng”. Tôi nghĩ rằng anh Ân hiểu rõ lợi thế cạnh tranh của mình rất tốt. Phải chăng đây là lý do lớn góp phần thành công của “Bên trong vỏ kén vàng”?
Nói thế nào nhỉ. Tôi nghĩ mình phải như một đứa trẻ ham thích tìm tòi, đi tìm ra thế mạnh của đất nước và con người Việt Nam, để từ đó đào sâu và khám phá ra những vẻ đẹp về chất liệu tự nhiên và con người… Sau đó, dựa vào khả năng và sự cảm nhận của bản thân, thể hiện chúng bằng điện ảnh. Và điều mà tôi lưu tâm hơn bao hết là phải thực hiện bằng cách nào đó tinh tế nhất.
Nói một chút về “Bên trong vỏ kén vàng”. Trong hành trình về lại quê, Thiện có hàng loạt những giấc mơ kỳ lạ, và những cuộc gặp gỡ say mê đã khơi dậy những ký ức bị đè nén và những ham muốn bị cấm đoán. Chi tiết này làm tôi liên tưởng đến tựa sách “Con người và biểu tượng” của Carl Gustav Jung. Cũng như Carl, anh có mối quan tâm về tầm quan trọng và ý nghĩa của những giấc mơ đối với con người, thì phải?
Sự liên tưởng này khá thú vị, nhưng tiếc là tôi chưa đọc sách của Carl Gustav Jung. Tuy nhiên, đối với tôi thì giấc mơ là điều không thể thiếu trong quá trình tồn tại của từng cá nhân. Bởi qua giấc mơ, con người có thể đi xa hơn, sâu hơn và vượt qua những giới hạn của thế giới hiện thực.
Bằng việc thể hiện giấc mơ trong điện ảnh, tôi có thể cho nhân vật quay ngược lại quá khứ, hoặc đi đến tương lai, qua đó tôi tạo dựng được thế giới của nhân vật một cách đầy đủ và trọn vẹn hơn.
Dường như việc Thiện đấu tranh với cuộc khủng hoảng hiện sinh của chính mình về một cuộc đời đáng sống, cũng là một phần rất quan trọng trong “Bên trong vỏ kén vàng”. Tại sao anh lại chọn khai thác theo hướng đi này?
Thật ra, nó đơn thuần đến từ mong muốn khám phá một chủ đề mà tôi yêu thích. Đó là chủ đề mà tôi cảm thấy rằng tôi có thể diễn đạt một cách tốt nhất bằng ngôn ngữ và cảm giác điện ảnh của mình.
Bức tranh của “Bên trong vỏ kén vàng” phản ánh một bức tranh thế nào về đời sống này? Và nhân vật Thiện có đại diện cho một mẫu đàn ông nào không?
Bức tranh “Bên trong vỏ kén vàng “ là bức tranh đa sắc về số phận và sự lựa chọn mục đích sống của từng cá nhân khác nhau trong xã hội đương đại.
Theo tôi thì nhân vật Thiện không đại diện cho mẫu đàn ông nào cả, mà đại diện cho một cá nhân trong xã hội, cá nhân đó đối mặt về cuộc khủng hoảng hiện sinh, bị kéo vào một vòng lặp bất tận về cuộc sống vật chất. Và anh ấy tìm kiếm câu trả lời cho sự đấu tranh nội tâm của bản thân.
Với một nguồn kinh phí không lớn, tác phẩm được làm bởi hầu hết là những người không chuyên. Có một chút sự liều lĩnh hay mạo hiểm nào không anh?
Với tôi thì quyết định này không được xem là mạo hiểm đâu. Vì chúng tôi đã cùng nhau trải qua hai bộ phim ngắn cũng đã rất thành công và chúng tôi lại là bạn và như những người thân của nhau, nên mọi người rất hiểu và tin tưởng lẫn nhau. Tôi nghĩ đây cũng là một trong những yếu tố quan trọng để bộ phim được hoàn thành và thu về được kết quá mỹ mãn ngoài mong đợi.
Cũng chính vì nguồn kinh phí không lớn, nên những con người này lại càng quan trọng. Họ đã cùng tôi xây dựng niềm đam mê với phim ảnh vượt qua câu chuyện về kinh tế.
Tôi nghĩ chuyện phim thắng giải là điều gây bất ngờ lớn nhất và xúc động nhất với anh. Vậy còn những điều gây ngạc nhiên và xúc động khác cho anh trong quá trình làm phim thì sao? Nếu phải kể tên một hay hai điều ấy, đó sẽ là gì?
Điều đầu tiên là có thể hoàn thành được bộ phim theo đúng thời gian muốn trong bối cảnh đại dịch Covid. Tiếp theo là tôi và đoàn làm phim được thiên nhiên và con người ưu ái, có những đợt quay phim trong điều kiện tự nhiên như thể chiều theo ý muốn của mình, và tôi còn may mắn gặp được những con người tận tình giúp đỡ, hỗ trợ cho đoàn phim.
Dù đạt được một dấu son mới trong sự nghiệp nhưng với anh, có lẽ mọi thứ chỉ mới là khởi đầu, anh nhỉ?
Quả thật như vậy. Tôi luôn tự nói với bản thân mình phải cống hiến nhiều hơn nữa, phải thử thách, tìm tòi và học hỏi nhiều hơn. Tôi muốn mỗi một bộ phim của mình vẫn giữ được sự sáng tạo và chất riêng của ngôn ngữ điện ảnh, mà tôi đang cố gắng xây dựng.
Nếu có một lời khuyên hay những chia sẻ nào, anh sẽ nói gì với những nhà làm phim trẻ đang khao khát đưa những tựa phim của mình vượt ra khỏi biên giới Việt Nam?
Lời khuyên của tôi là khi các bạn bắt đầu thực hiện một bộ phim, thì phải thành thật về thế giới và nhân vật mà các bạn đang tạo dựng, về những điều các bạn yêu nó, hiểu nó nhất, và tìm mọi phương tiện để làm được điều đó. Đừng quá đặt nặng vấn đề kinh phí trong quá trình làm phim, nếu dành đủ đam mê và cống hiến thì bộ phim sẽ thành công.
Cảm ơn những chia sẻ của anh!
