Nghệ thuật và đại chúng liệu có bao giờ có thể chung một nhịp đập, cùng một ngôn ngữ, trên một con đường? Và với nước hoa đương đại thì sao?
Những tháng ngày trước dịch, tôi có dịp lang thang khắp châu Âu. Dịp cuối tuần, khi các trung tâm mua sắm đóng cửa (lạ không, bên xứ tây, cứ chủ nhật là hàng quán hùa theo nghỉ cho khỏe), người dân không ngủ nướng. Ngược lại, họ dậy sớm. Những gia đình gồm bố mẹ và con nhỏ, rồi tới những đôi yêu nhau không phân biệt cùng giới hay khác giới, rồi những người độc thân, và cả những người già…hớn hở xếp hàng dài ngoài phố từ 7 giờ, 7 rưỡi sáng. Họ không đi săn hàng sale, mà…đi viện bảo tàng.
Từ sáng sớm, quanh khu vực bảo tàng Louvre bên Paris hay bảo tàng Lịch Sử Tự Nhiên bên London, người dân đã nhộn nhịp háo hức chờ đợi để được vào tham quan. Những địa danh văn hóa – lịch sử – nghệ thuật từ lâu đã không còn là nơi để phân biệt giai cấp, cũng không còn là phương tiện để con người ta thị uy nhau. Mọi người đều tự do thoải mái hưởng thụ, khoác lên mình những lớp nước hoa đương đại lộng lẫy nhất.
Nước hoa được mệnh danh là bộ môn nghệ thuật thứ tám. Thực tế, mùi hương ra đời và hiện diện cùng loài người từ rất sớm, trước rất hầu hết những bộ môn nghệ thuật còn lại. Mùi hương là đối tượng “ngậm thìa vàng”, được sinh ra ngay tại vạch đích. Khởi thủy, người ta coi mùi hương là phương tiện kết nối người phàm với thánh thần. Những hoa thơm cỏ lạ hiếm có trên hành tinh đều được gom góp sưu tầm rồi kính cẩn dâng lên thần linh. Kế cận ngay sau thánh thần, mùi hương dành cho giai cấp vương công hoàng tộc. Với gốc gác cao quý hơn cả hoàng gia, lại đặc trưng tính chất cầu kì bí ẩn, trong lịch sử phát triển của mình, mùi hương thậm chí còn được con người nâng niu o bế thêm cho muôn phần cao cấp và bí hiểm. Vậy, bộ môn nghệ thuật tinh hoa có phần kì bí này đã bao giờ có cơ hội được hòa cùng nhịp thở của đời sống thực?
Calvin Klein
Năm 1994, thương hiệu Calvin Klein giới thiệu mùi hương CK One. Đây được coi là một trong những dấu ấn thơm quan trọng không chỉ cho riêng nhà nốt, mà còn cho thế giới nước hoa đương đại. Lần đầu tiên, chúng ta chính thức có một sáng tạo thơm unisex không phân biệt giới tính. Tiếp, nước hoa trước đó vẫn luôn được coi là thứ phụ kiện thời trang – trang sức xa xỉ xa cách với giới trẻ, nhờ có CK One, mùi hương chính thức được “xuống phố”. Người trẻ dần thiết lập thói quen sử dụng nước hoa. Họ không còn định kiến nước hoa là thứ gì đó phù phiếm dành cho người già hay người thành đạt nữa. Giới trẻ có mùi hương phản ánh đúng tâm lý – tâm hồn của mình. CK One đóng vai trò như một lời tuyên ngôn rộng mở, tự do và tích cực nhờ vào phần thiết kế hình thức tối giản và tinh tế, kết cấu mùi hương trẻ trung tươi tắn dễ cảm, quan trọng hơn, định kiến giới được dũng cảm gỡ bỏ.
Tính đến hiện tại, CK One được 27 năm tuổi đời. Thời điểm hoàng kim, giữa những năm 90, người ta thống kê, cứ mỗi phút lại có…20 người tìm mua lọ nước hoa này. Năm 2021, CK One chưa bộc lộ dấu hiệu già cỗi hay lỗi mốt, khi mỗi phút lại có chừng 12 đến 15 lọ “eau de whatever” được tiêu thụ.
Le Labo
12 năm sau đó, năm 2006, nhà hương non trẻ tên Le Labo ra đời tại New York. Với concept mùi thú vị và độc đáo, Le Labo mau chóng được biết tới và trở thành một phong cách sống hợp thời toàn cầu. Các lọ nước hoa Le Labo có hình thức như những lọ ê-te, trên thân lọ ê-te là mảnh giấy nhỏ có in tên mùi hương kèm một con số, và tên của bạn. Tên mùi hương thường ngắn gọn một nguyên liệu thơm như hoa hồng, hoặc đàn hương, hoặc cam bermote, và con số đằng sau cái tên tiết lộ số nguyên liệu tạo nên mùi hương đó. Người ta gọi Le Labo là “nước hoa tươi” bởi khi bạn trải nghiệm các mùi hương tại cửa hàng Le Labo, thích mùi hương nào, nhân viên Le Labo mới bắt đầu quá trình pha chế đóng gói lọ nước hoa, và cá nhân hóa mùi hương bằng cách in tên bạn.
Sự xuất hiện của Le Labo cùng sự thành công ngoài sức tưởng tượng của những mùi hương như Another13 (chủ điểm ambrox thơm tự nhiên thanh sạch tối giản và thu hút đến không ngờ) hay Santal33 (gỗ đàn hương kèm da thuộc thơm cá tính và cuồng nhiệt sức sống) giúp cho người yêu hương biết tới và hào hứng với thế giới thơm đa dạng phong cách, không chỉ đóng khung những “gạo cội” lâu năm như Chanel, Christian Dior hay Hermes. Đông đảo người yêu hương toàn thế giới chính thức tiếp cận khái niệm nước hoa niche nhờ hiện tượng Le Labo.
Amouage
Về với Trung Đông vốn khắt khe và lắm tranh cãi, mùi hương liệu có còn ở trạng thái cô lập và kín tiếng?
Trung Đông cũng là cái nôi nước hoa lâu đời và kì thú. Từng có thời kì, nước hoa ở khu vực này hoàn toàn không được phép có cồn, bởi cứ có cồn là bị xét đoán là… rượu. Văn hóa nơi đây không hợp thức hóa các loại rượu bia đồ uống có cồn. Nước hoa là dành cho tôn giáo và giai cấp quý tộc, mục đích tôn vinh nền văn hóa bản địa lâu đời và tôn quý.
Cuối cùng thì, năm 2021, một nhà hương gốc gác hoàng gia của Oman cũng đã công khai với toàn thế giới là mình thích nhạc Pop, mê văn hóa Âu Mỹ. Thông qua hai mùi hương Material và Boundless, Amouage muốn kết nối chúng ta về lại với khoảng thời gian trẻ trung, hạnh phúc, phớt lờ mọi định kiến hay đánh giá mà con người thường gặp phải. Material lấy cảm hứng từ Material Girl, bài hit thời thanh xuân của Madonna, chủ điểm vanille thuần túy, trong trẻo và giàu nội lực. Boundless hoang dã, ướt át, mạnh mẽ note hương lá thuốc lá kèm cà phê, cỏ hương bài, rêu sồi, chính là nhịp đập của bài hát lừng lẫy một thời Tarzan Boy của ban nhạc Baltimora.
Với bộ đôi mùi hương được tạo nên từ văn hóa pop những năm 80, Amouage bộc lộ thiện chí muốn cởi bỏ rào cản ước lệ và cố hữu mang tính địa phương, vươn mình hòa chung nhịp đập với văn hóa phương tây.
Cái nôi mùi hương của châu Âu, Pháp, liệu có bảo thủ?
Chắc chắn là không. Người Pháp khá cởi mở và thoải mái trong việc tiếp nhận các loại hình nghệ thuật. Bạn có thể thấy bên cạnh các bộ phim “tiền tỉ” Holywood, nước Pháp nhiệt liệt chào đón các tác phẩm điện ảnh độc lập kinh phí thấp của mọi quốc gia trên thế giới. Nước Pháp cũng không ngại ngần chủ động làm quen rồi say mê văn hóa manga-anime của Nhật.
Người Pháp yêu nước hoa, thói quen xịt nước hoa ăn sâu vào tiềm thức bao đời nay. Họ có sẵn đó những tượng đài như Guerlain, Creed, Annick Goutal, Caron, Serge Lutens…rồi cả hệ thống hóa – mỹ phẩm Sephora phủ khắp nước Pháp để ướp hương bản thân mỗi ngày. Tuy nhiên, người Pháp cũng dần tự làm mới tư tưởng, không cần nhất nhất “thơm kiểu Pháp” thì mới là chuẩn mực.
Ex Nihilo là nhà hương độc lập tọa lạc tại trung tâm Paris, quảng trường Place Vendome, nơi bao quanh là những niềm tự hào Pháp quốc như Chanel, Frederic Malle, Maître Parfumeur et Gantier, Fragonard, Diptique… Tên tuổi trẻ trung này lựa chọn quan niệm điều hương hài hòa và trải nghiệm, mục đích đem lại cho người yêu hương trải nghiệm thơm không còn gói gọn quốc tịch Pháp, mà trải dài và giao hòa với mọi sở thích của mọi giới. Nhà hương có nhiều dự án mùi hương thú vị, liên kết cùng nhiều nhánh nghệ thuật khác như nhiếp ảnh (mùi hương Cuir Celeste), thiết kế ô tô (mùi hương Santal Sacre), phong cách thời trang avant-garde (mùi hương Golden Wanderers), ẩm thực (mùi hương Honore Delights)…
Từ cái nôi mùi hương châu Âu, Ex Nihilo xây dựng bản thân thành một công dân toàn cầu trong thế giới mùi hương.
Nước hoa đương đại ngày càng trở nên tỉnh táo, thực tế, hào hứng hòa nhập cùng các nền văn hóa, và hòa tan mọi định kiến lối mòn.
Bài viết thuộc ấn phẩm MF#7 – The Street Culture Issue. Đặt mua ấn phẩm tại ĐÂY:
Bài: Nguyễn Quốc Huy
