AI đang trở thành công cụ “nhào nặn” nhiều trend mới cho hội gen Z. Chỉ mới đây, giới trẻ còn đang phát cuồng với những bức ảnh được AI biến hóa theo phong cách Ghibli Studio, “đóng vỉ chân dung”, chơi game cùng idol, chớp một cái đã hào hứng với “vũ trụ não thối” và giờ thì rủ nhau “ngụp lặn” với trend biến hình nàng tiên cá Mermaid. Mở rộng góc nhìn hơn, đây không chỉ là những trào lưu, trò chơi mang tính giải trí, mà là dấu hiệu cho thấy một cuộc “cách mạng bản ngã ảo” – nơi gen Z chủ động “định dạng” chính bản thân.
Gen Z thích các trào lưu AI đôi khi đơn giản vì chúng độc đáo, mới lạ và dễ thao tác. Chỉ với một câu lệnh ngắn gọn, ta đã có ngay “content” để kịp lên sóng mạng xã hội theo trend.
Bên cạnh đó, có một nguyên nhân rất bản năng của con người – sự tò mò. Nhiều người chỉ muốn biết nếu trở thành một nhân vật trong phim Ghibli thì trông sẽ ra sao, liệu phiên bản đồ chơi đóng vỉ của mình có xịn sò không, hay khi hóa thân thành nàng tiên cá Marmaid thì có thể xuất thần đến mức nào,… Việc nhập vai vào những thế giới ảo vốn chỉ thấy được qua phim ảnh, không chỉ vui mắt mà còn kích thích trí tưởng tượng và giải tỏa sự tò mò về hình ảnh của bản thân.
Ngoài ra, các sản phẩm AI còn mang đến cảm giác kiểm soát và tự do sáng tạo mà đời thực đôi khi không cho phép. Trong thế giới số hóa ấy, giới trẻ dễ dàng tạo ra một phiên bản lý tưởng hơn, chỉnh sửa cho đến khi ưng ý mà không cần lo ngại ánh nhìn từ xã hội hay các rào cản vật lý như ngoại hình, giới tính, tuổi tác. Mỗi hình ảnh được tạo ra, họ không chỉ đang đu trend mà còn diễn giải, định nghĩa bản ngã của chính mình theo cách nhẹ nhàng, thú vị nhưng đầy chủ đích.
Gọi đây là một “cuộc cách mạng bản ngã ảo” bởi lẽ nó không đơn thuần là sự bắt trend hay giải trí nhất thời, mà là cách gen Z đang định nghĩa cái tôi trong không gian số. Khác với thế hệ trước, đa phần gen Z lớn lên với suy nghĩ: “Tôi sẽ trở thành người mà tôi muốn”. Họ không còn thích theo đuổi những hình mẫu, khuôn thước chuẩn mực, truyền thống và được xã hội mặc định. Thay vào đó, khám phá bản thân ở nhiều chiều không gian, biến đổi liên tục theo bối cảnh, cảm xúc và trend mới là điều họ muốn làm. Việc gọi tên nó là “cuộc cách mạng bản ngã ảo” phản ánh một xu thế đang diễn ra từng giờ trên mạng xã hội.
Nhờ sự xuất hiện của các chatbot, người trẻ có ngay một “trợ lý ảo” để tạo ra những hình ảnh đẹp mắt, độc đáo mà không cần kỹ năng đồ họa hay năng khiếu nghệ thuật – điều này đặc biệt quan trọng với một thế hệ đã quá quen với việc tiêu thụ nội dung nhanh như gen Z. Họ không chỉ muốn thể hiện những cái tôi đẹp và độc mà còn muốn thực hiện ngay và luôn.
Bằng vài thao tác, câu lệnh, người dùng ngay có thể tạo ra một cái tôi lý tưởng, được điều chỉnh cho đúng với mong muốn hoặc thậm chí một bản thể hoàn toàn kỳ quặc đến mức hài hước, “cợt nhả” mà ngoài đời không mấy ai dám thể hiện. AI, qua tay gen Z, không chỉ là công nghệ thời đại mới, mà là một loại “ngôn ngữ hình ảnh” – nơi mỗi người vừa là nghệ nhân, vừa là tác phẩm, vừa là thương hiệu,…
Thêm vào đó, những hình ảnh ảo trong thế giới anime, Ghibli, biển cả,… còn góp phần giải tỏa cảm xúc, tạo tiếng cười và gia tăng kết nối cộng đồng. Trong một thế giới tràn ngập những hình ảnh quá đỗi lý tưởng và mỹ miều trên mạng xã hội, những sản phẩm trào lưu được tạo từ AI mang đến cho gen Z sự “vô tri”, vui vẻ và thoát khỏi áp lực phải thành công.
Ở một góc độ khác, trào lưu là thứ ta phải cập nhật liên tục cho kịp thời thế để không bị tụt lại phía sau. Và những hình ảnh, clip được tạo bởi AI dần trở thành thứ kho nguyên liệu được “trưng dụng” để duy trì sự hiện diện, khi không còn gì mới để đăng lên mạng xã hội. Điều này vô hình trung biến quá trình sáng tạo thành một hệ thống máy móc, người trẻ phụ thuộc vào công cụ AI mà đánh mất kết nối với bản thân thật sự, cộng thêm lười suy nghĩ và tưởng tượng. Việc lặp đi lặp lại những hình ảnh được tạo sẵn cũng khiến việc thể hiện bản thân trở nên công nghiệp hóa, mờ nhòe giữa thật và ảo.
Dù mục đích chính là để giải trí, nhưng cứ mỗi một trào lưu liên quan đến AI ra đời, nó đã và đang tiếp tục khiến nhiều người hoài nghi về ranh giới thực và ảo, về vấn đề bản quyền, chất xám. Việc AI tạo ra các sản phẩm từ cơ sở dữ liệu khổng lồ mà chưa hề xin phép tác giả gốc, “bắt chước” một cách công khai,… là đề tài nhức nhối toàn cầu và luôn được nhắc đến mỗi lần AI lấn thêm một bước vào cuộc sống con người. Bởi nó không còn nằm ở chuyện “vui là chính”, mà đã chạm đến mối lo trí tuệ nhân tạo có thể làm nghệ thuật thay con người.
Sau tất cả, “cuộc cách mạng bản ngã ảo” mà AI mang lại là con dao hai lưỡi. Nó mở ra cơ hội thể hiện bản thân đầy màu sắc, tạo ra chất liệu giải trí thú vị và mang lại cảm giác kiểm soát hình ảnh cá nhân. Nhưng để những cú click, câu lệch làm “mê hoặc” hay đi qua giới hạn, người trẻ cần học cách nhận diện và hiểu được những tác động cảm xúc từ trào lưu AI. Không phải để ngăn chặn công nghệ, mà để làm chủ nó, tận dụng một cách hữu ích thay vì bị dẫn dắt và phụ thuộc.
