Hiện tượng trì hoãn giấc ngủ – “Revenge Bedtime Procrastination” xuất phát từ mong muốn có thêm thời gian thư giãn cho bản thân như xem phim, lướt mạng xã hội hay đọc sách, mua sắm online,… Khi cuộc sống ban ngày dường như kiểm soát con người 8-9 tiếng trên văn phòng, thậm chí rời công ty về nhà vẫn còn những công việc phải hoàn thành thì thức khuya trở thành cách duy nhất lấy lại quyền kiểm soát, dù chỉ là vài giờ ngắn ngủi vào ban đêm.
Khác với những kiểu trì hoãn khác như trì hoãn thiếu tự chủ – muốn đi ngủ sớm nhưng vì bị cuốn vào mạng xã hội, ván game hay săn sale, những người trì hoãn trả thù hoàn toàn dựa trên tinh thần tự nguyện, sẵn sàng hy sinh thời gian ngủ để được giải trí.
Với nhiều người, một ngày làm việc không chỉ dừng ở nhiệm vụ chuyên môn mà họ còn phải khéo léo trong ứng xử với sếp, đồng nghiệp, khách hàng, xử lý vấn đề,… Sự mệt mỏi này không chỉ đến từ “làm”, mà đến từ “làm sao cho đúng”, “nói sao cho vừa lòng”, “giữ hình ảnh”, “không được tỏ ra yếu đuối”,… Những suy nghĩ thường trực này tiêu hao năng lượng tinh thần nhiều hơn chúng ta nghĩ. Đó là lý do ta bước ra khỏi văn phòng với cảm giác kiệt sức, nhưng lại không thể nghỉ ngơi thật sự vì trong đầu vẫn xoay cuồng những suy nghĩ xem mình có làm tốt không, mình phải làm gì tiếp theo.
Khi ban ngày phải cuốn theo nhịp độ công việc và những vấn đề “vệ tinh” từ môi trường, con người không còn khoảng trống để phục hồi nội tâm. Vì vậy, họ bắt đầu “đòi lại” thời gian đó vào ban đêm. Thức khuya đôi khi không phải rảnh rỗi, mà vì đó là thời gian duy nhất trong ngày không phải gồng lên để “chiến đấu”, và cũng để họ cảm thấy mình có quyền quyết định, làm chủ cuộc sống của mình thay vì chỉ cuốn theo những gì xã hội yêu cầu.
Tuy nhiên, thực tế sự “trả thù thời gian” ấy lại phải đánh đổi bằng sức khỏe, bằng năng lượng và đôi khi cả tinh thần. Đó là những điều mà bản thân những người trì hoãn cũng nhận ra nhưng chọn “nhắm mắt làm ngơ”. Một sự mâu thuẫn giữa lý trí và cảm xúc nhưng lại được thỏa hiệp bất chấp.
Chỉ cần một ngày thiếu ngủ thôi, chúng ta đã huỷ hoại phần nào đó trong cơ thể, kéo theo hàng loạt vấn đề sức khoẻ như: não bộ giảm khả năng tập trung và xử lý thông tin, hệ miễn dịch suy yếu, hormone căng thẳng tăng cao, suy thận, tiểu đường,… Chúng ta càng hy sinh giấc ngủ để cảm thấy tự do, thì lại càng dễ đánh mất sức khoẻ – điều mới thật sự giúp ta có quyền kiểm soát cuộc sống. Và như vậy, nạn nhân trong chính “cuộc chiến trả thù” này, người bị tổn thất nhiều nhất, lại là chính là ta.
Để giải quyết vấn đề này, không thể chỉ trông chờ vào ý chí cá nhân. Nhận thức về giấc ngủ, quản lý thời gian hợp lý và thiết lập ranh giới giữa công việc – cuộc sống là điều thiết yếu và cấp bách, nhất là trong thời đại quá nhiều áp lực và lo toan.
Lịch trình bận rộn là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến sự trì hoãn giấc ngủ. Do đó, thiết kế tối ưu cuộc sống ban ngày thì sẽ tránh sức ép vào ban đêm. Chẳng hạn giảm bớt công việc lặt vặt, hạn chế những giây phút tám chuyện, sắp xếp lại thứ tự ưu tiên,… sẽ giúp chúng ta có nhiều khoảng trống hơn để thở. Bên cạnh đó, việc học cách từ chối những hoạt động làm mình kiệt sức hoặc tránh xa những mối quan hệ tiêu hao năng lượng cũng là một dạng “bảo vệ sức khỏe tinh thần”. Khi không còn cảm giác bị tước đoạt thời gian, chúng ta sẽ không cần phải trả thù nó.
Một cách khác để thay đổi chất lượng giấc ngủ là hoàn thành mọi việc cá nhân để có thể đi ngủ sớm hơn. Nó bắt đầu từ thói quen nhỏ như: ăn tối đúng giờ, tập trung, tắm rửa và vệ sinh cá nhân nhanh gọn,… Khi những hoạt động “vặt vãnh” này nếu kéo dài sẽ làm cho chúng ta phí phạm cả một buổi tối. Và cứ như thế, một vòng lặp trả thù – đối mặt – trả thù,… Bên cạnh đó, việc thiết lập một quy trình trước khi ngủ cũng rất quan trọng như giảm ánh sáng xanh, tắt thông báo công việc hay hạn chế lướt mạng xã hội cũng sẽ giúp chúng ta dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn. Đôi khi, chúng ta nghĩ mình không ngủ được, nhưng thực ra là chưa cho cơ thể đủ điều kiện để ngủ. Việc đi ngủ sớm cũng cần thực hiện trong tâm thế chủ động, không phải là hành vi bị ép buộc bản thân.
Sau tất cả, “Revenge Bedtime Procrastination” vừa phản ánh nhu cầu tự do cá nhân, vừa tố cáo những bất cập trong nhịp sống hiện đại. Khi công việc chiếm quá nhiều, và quỹ thời gian cho bản thân quá ít, con người sẽ tìm cách giành lại, ngay cả bằng một thói quen có hại. Nó không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là hệ quả của môi trường làm việc áp lực, nơi ranh giới giữa đời sống và công việc trở nên mờ nhạt. Khoảnh khắc thức khuya ấy, nhìn bề ngoài là tự do, nhưng thực chất là một tiếng thở dài mong cầu về việc được sống cho bản thân.
