Khi nhà báo hỏi nhà vật lý lý thuyết lừng danh Stephen Hawking ông thường nghĩ về điều gì nhiều nhất mỗi ngày, ông đã trả lời như vậy. Thật buồn cười, ngay cả với một người trời sao gì cũng biết, đến cả lịch sử thời gian cũng khám phá ra, vậy mà phụ nữ còn làm cho Stephen Hawking phải trăn trở giải mã hàng ngày.
Ai cũng nói về sự bí ẩn của phụ nữ. Victor Hugo nói rằng phụ nữ “có một vầng sáng ngọt ngào và bí ẩn còn hơn cả những vì sao trời”. Còn Alfred Hitchcock thì định nghĩa một phụ nữ bí ẩn là người “có độ chín chắn nhất định, và để những hành động của mình thay cho lời muốn nói.”
Có lẽ bí ẩn xuất phát từ một động lực rất tự nhiên trong mỗi phụ nữ, họ thức dậy, ăn sáng, đi làm, đi café, chơi với mèo. Họ có thể là một người tự do từ tâm trí, chẳng có gì bó buộc được họ, chẳng có gì ngăn cản được họ khăng khăng làm một công việc được định nghĩa chỉ dành cho đàn ông. Họ có thể là một người của gia đình, ngày ngày cơm nước chăm chồng chăm con. Họ có thể là một cô gái đôi mươi đang khoác chiếc balo độc hành ở ngóc ngách nào đó. Và, họ cũng có thể là một người lớn tuổi sáng thức dậy ra công viên tập thể dục, tối vừa xem thời sự vừa càm ràm chuyện chồng con. Họ khác nhau như vậy, đến từ những nền giáo dục và mang một tâm trí khác nhau, nhưng điểm chung nằm ở cách tất cả đều mang trong mình những sự phức tạp, những mâu thuẫn mà có khi, một phụ nữ khác cũng khó có thể hiểu được, huống gì đàn ông.
Tôi lớn lên cùng bà ngoại, một người phụ nữ thời chiến từng đạp xe 60 cây số đến thăm chồng đang đóng quân ở vùng núi. Một người phụ nữ ly dị chồng ở cái thời chẳng ai “dám” bỏ chồng. Một phụ nữ nuôi bốn đứa con một mình cho đến ngày họ có gia đình của riêng mình. Tôi đã tường mình hiểu bà ngoại hơn ai hết, rằng sẽ chẳng có gì về bà tôi chưa từng khám phá, hay sẽ khiến tôi bất ngờ nữa. Rằng bà tôi cũng như bất cứ người phụ nữ tần tảo hi sinh vì chồng vì con nào. Cho đến ngày mối tình đầu khiến tôi phải rơi nước mắt, người đầu tiên tôi gọi là bà ngoại. Ở bên kia đầu dây, bà ngoại tôi tất nhiên chẳng hiểu chuyện gì đang xảy ra trừ những tiếng nấc cụt và một lời than vãn về sự khó đoán của “con người”.
“Khóc cũng được thôi, nhưng thực ra chẳng có gì phải khóc vì những chuyện như vậy. Điều tốt nhất cháu có thể làm là đừng bao giờ đặt quá nhiều kỳ vọng vào bất cứ điều gì, thì cháu sẽ chẳng bao giờ phải thất vọng.”
Đơn giản như vậy, nhưng đó cũng là lần đầu tiên tôi nhận ra người nuôi lớn mình ngày nhỏ hoá ra mạnh mẽ hơn mình tưởng rất nhiều. Tôi hay nói đùa với bạn bè mình, bà ngoại chính là một “original badass”, người cho phép mình buồn bã đau khổ khi cần phải buồn bã đau khổ, người cho phép mình mạnh mẽ khi cần phải mạnh mẽ. Như là nước trong bài thơ ngắn của Rupi Kaur, đủ mềm mại để mang đến sự sống, và đủ cứng rắn, để khiến đá cũng phải mòn.
Cũng như cái cách tôi vẫn đang dần khám phá sự bí ẩn của bà ngoại. Bạn cứ thử nhìn xung quanh mà xem, có khi bạn chẳng hiểu đến thế những người phụ nữ xung quanh mình đâu. Đừng nói đến cô bạn gái bạn mới chỉ quen vài năm, vài tháng, ngay cả bà mẹ đã nuôi lớn bạn suốt mấy chục năm, hay bà chị đã lập gia đình, hay cô em gái đến tuổi dở ương suốt ngày cáu bẳn. Làm sao bạn hiểu hết được họ cơ chứ, bởi vì ngoài khoảng thời gian vận hành như bất cứ ai trên đời, họ dành rất nhiều thời gian với những trăn trở trong đầu. Họ lo lắng khuôn mặt của mình bắt đầu xuất hiện những nếp nhăn, họ nhìn thấy tuổi tác đến cùng những thứ áp lực xã hội và gia đình mới, họ cân nhắc có nên lấy chồng trước khi muộn màng, hay tập trung vào sự nghiệp. Họ suy nghĩ liệu mình có nên chủ động tán tỉnh anh chàng họ cảm nắng hay không, họ bối rối với quan niệm “một phụ nữ hiện đại”. Thôi thì đủ thứ trên đời, nhiều đến mức có đi chơi thể thao hay ra quán bia “làm vài chén” như cánh đàn ông vẫn làm, họ cũng vẫn sẽ không thể gỡ nổi đống tơ rối đó trong đầu mình.
Thế giới trong đầu phụ nữ, có lẽ cũng rối rắm như định luật vật lý vũ trụ mà Stephen Hawking dành cả đời mình nghiên cứu. Vì định luật gì thì sớm hay muộn cũng sẽ ra một công thức, còn với phụ nữ, sẽ chẳng có thứ công thức như vậy để mà áp dụng lên một nửa dân số thế giới. Người ta vẫn sẽ chẳng biết được cô nàng Holly trong cuốn phim “Breakfast at Tiffany’s” của Truman Capote đã nghĩ gì khi đứng trước cửa hàng Tiffany buổi sáng tinh mơ New York, tay cầm cốc cafe và chiếc bánh croissant, đôi mắt ẩn sau cặp kính đen. Người ta sẽ chẳng bao giờ biết Cassie trong “Promising Young Woman” đã nghĩ gì khi đứng giữa một xa lộ trong nền nhạc của Wagner. Người ta vẫn sẽ chẳng hiểu được rốt cục Simone de Beauvoir có từng tưởng tượng đến một viễn cảnh lấy chồng và ổn định cuộc sống hay không bởi nếu không, bà đã chẳng viết về cuộc sống của người phụ nữ có chồng thuyết phục đến vậy.
Và, dù có tò mò diễn giải hay phán đoán đến đâu, họ sẽ chẳng nói với bạn. Họ sẽ tiếp tục vận hành một thế giới của riêng mình như vậy, song song với thế giới bên ngoài. Rất may là chẳng giống những cuốn sách self-help dạy phụ nữ cách trở nên bí ẩn để chinh phục đàn ông. Sự bí ẩn ấy đã tiềm tàng trong họ, và đủ rạng rỡ, đủ hỗn loạn, đủ khiêm nhường, để bạn không thể làm ngơ, để bạn còn phải tiếp tục khám phá.
